Το νομικό πλαίσιο που ορίζει τους κανόνες για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων, σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο είναι πλούσιο. Οι περισσότερες εταιρείες, αντιλαμβανόμενες τα οφέλη που απορρέουν από την εφαρμογή των κανόνων, επιδιώκουν τη συμμόρφωση με τη σχετική νομοθεσία, αποδεικνύοντας, ταυτόχρονα, το ενδιαφέρον τους για τους ανθρώπους τους.

Σε κάθε εργασιακό χώρο, οι εργαζόμενοι εκτίθενται σε μια σειρά από κινδύνους που μπορούν να επηρεάσουν και να απειλήσουν άμεσα ή έμμεσα την υγεία και την ασφάλειά τους. Κίνδυνοι που αφορούν κάθε επίπεδο και θέση εργασίας και προέρχονται από την έκθεση σε βλαπτικούς παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος και διάφορες ασθένειες που προκαλούνται εξαιτίας ορισμένων συνθηκών εργασίας.

Τα νούμερα που αφορούν ατυχήματα στους εργασιακούς χώρους σε παγκόσμιο επίπεδο είναι αποκαλυπτικά. Σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, κάθε χρόνο, σε όλο τον κόσμο χάνουν τη ζωή τους σε εργατικά ατυχήματα περίπου 2 εκατ. άνθρωποι, 160 εκατ. υποφέρουν από επαγγελματικές ασθένειες και 270 εκατ. εργαζόμενοι υφίστανται εργατικό ατύχημα.

Στη χώρα μας, τα επίσημα στοιχεία του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας (ΣΕΠΕ) κάνουν λόγο για μείωση των θανατηφόρων εργατικών ατυχημάτων το 2010 (80 έναντι 113 το 2009 και 142 το 2008). Ωστόσο, σήμερα, τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς, η υγεία των εργαζομένων εκτός από τους τυπικούς εργασιακούς κινδύνους, απειλείται και από προβλήματα που σχετίζονται με το εργασιακό άγχος και την ανασφάλεια και γενικότερα τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης.

Απειλές στην εργασία
Η καταστροφή του πυρηνικού σταθμού στην πόλη Φουκουσίμα, έπειτα από το σεισμό στην Ιαπωνία, είναι το τελευταίο μεγάλο εργατικό ατύχημα που έχει θέσει σε κίνδυνο τη ζωή των εργαζομένων στο σταθμό, οι οποίοι έχουν εκτεθεί σε υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας. Φυσικά, το εν λόγω ατύχημα, δεν απειλεί μόνο τη ζωή των εργαζομένων αλλά ολόκληρη την ανθρωπότητα.

Αν και σπάνια, αυτού του είδους τα ατυχήματα, σύμφωνα με μελέτη της Greenpeace, τα τελευταία 25 χρόνια, μετά το Τσέρνομπιλ, έχουν επισήμως καταγραφεί περίπου 800 σοβαρά περιστατικά που αφορούν σε διαρροή ραδιενέργειας σε εργοστάσια σε όλο τον κόσμο. Ασφαλώς οι επιχειρήσεις που επιδιώκουν να συμμορφώνονται με όσα ορίζονται από τη νομοθεσία για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία, δεν έχουν κατά νου, τέτοιου είδους κινδύνους.

Η πλειοψηφία των προβλημάτων που σχετίζονται με την εργασία, έχει να κάνει με τη χειρωνακτική εργασία, τις εργασίες συντήρησης, την εργασία σε οθόνες οπτικής απεικόνισης (οθόνες υπολογιστών), την έκθεση σε θόρυβο από τη χρήση μηχανημάτων αλλά και μυοσκελετικά προβλήματα που προκαλούνται στους υπαλλήλους γραφείων, ασθένειες των πνευμόνων για εργαζόμενους που έρχονται σε επαφή με επικίνδυνα ορυκτά όπως ο αμίαντος κτλ.

Ειδικά, στη χρήση των Η/Υ, η οποία έχει επεκταθεί στη συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων, έχει αποδοθεί μία σειρά από σημαντικά προβλήματα υγείας όπως μεταξύ άλλων η οπτική κόπωση, οι πονοκέφαλοι, οι δερματικές αλλαγές και οι μυοσκελετικές παθήσεις. Ωστόσο, καθώς το εργασιακό περιβάλλον είναι πολύπλοκο, για τα προβλήματα αυτά, δεν ευθύνεται αποκλειστικά η εργασία στην οθόνη του υπολογιστή αλλά και μία σειρά άλλων παραγόντων όπως ο εργονομικός σχεδιασμός και η χρήση ακατάλληλου εργονομικού εξοπλισμού, ο φωτισμός και γενικότερα η οργάνωση της εργασίας.

Φαίνεται λοιπόν, ότι η εργασία μπορεί να εκθέσει τους εργαζόμενους σε μεμονωμένους ή αθροιστικούς κινδύνους για την υγεία τους. Για το σκοπό αυτό, οι εταιρείες οφείλουν να προβαίνουν σε εφαρμογή πολιτικών για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία με στόχο την προστασία της ζωής, της αρτιμέλειας και της καλής φυσικής και ψυχολογικής κατάστασης των εργαζομένων κατά τη διάρκεια της εργασίας τους.

Ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα
Οι πρώτες προσπάθειες για τη βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων ξεκίνησαν το 1952 στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα. Έκτοτε έχει θεσπιστεί ένα ολοκληρωμένο νομοθετικό πλαίσιο το οποίο καλύπτει ένα μέγιστο αριθμό κινδύνων και, σήμερα, η υγεία και η ασφάλεια στην εργασία, αντιπροσωπεύουν μία από τις σημαντικότερες πτυχές της κοινωνικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στον τομέα αυτό, η κοινοτική δράση δεν περιορίζεται στη νομοθεσία. Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα διεξάγουν πολυάριθμες δραστηριότητες πληροφόρησης, προσανατολισμού και προαγωγής ενός ασφαλούς και υγιεινού εργασιακού περιβάλλοντος σε συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (EU-OSHA) και το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (EUROFOUND).

Και τα δύο αυτά όργανα της Ε.Ε. έχουν ως αποστολή να συμβάλουν στο σχεδιασμό και την καθιέρωση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης και εργασίας και, σε συνεργασία με τις κυβερνήσεις, τους εργοδότες και τους εργαζόμενους, να αναπτύξουν και να διαδώσουν τις απαραίτητες γνώσεις που θα διευκολύνουν αυτή τη βελτίωση.

Η βασική δραστηριότητα ευαισθητοποίησης του EU-OSHA είναι η Εκστρατεία για τους Υγιείς Χώρους Εργασίας, η οποία ανά διετία επικεντρώνεται σε ένα διαφορετικό θέμα. Με την εκστρατεία «Ασφαλείς και Υγιείς Χώροι Εργασίας» για τη διετία 2010-2011 και κεντρικό σύνθημα «Ασφαλείς και Υγιείς Χώροι Εργασίας – Οφέλη για εσένα προσωπικά.

Οφέλη για τις επιχειρήσεις», προωθούνται οι ασφαλείς εργασίες συντήρησης χωρίς ατυχήματα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η εκστρατεία στοχεύει στην πληροφόρηση και την ευαισθητοποίηση των εργαζομένων, των εργοδοτών αλλά και του ευρύτερου κοινού καθώς και στην προώθηση σχετικών δράσεων, προκειμένου να καταστούν ασφαλέστεροι, υγιέστεροι και παραγωγικότεροι οι χώροι εργασίας στην Ευρώπη.

Ελληνική νομοθεσία
Η σχετική με την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων ελληνική νομοθεσία, έκανε την εμφάνισή της στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αιώνα, με αποσπασματικές ρυθμίσεις που αφορούσαν κυρίως την προστασία κατά την εργασία συγκεκριμένων κατηγοριών προσώπων όπως ανήλικοι και γυναίκες.

Κατά τις επόμενες δεκαετίες εκδόθηκε πλήθος ειδικότερων νομοθετημάτων σχετικών με την υγεία και ασφάλεια της εργασίας και επόμενο σημαντικό σταθμό αποτέλεσε η ψήφιση του Ν. 1568/1985 «Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων» με τον οποίο έγινε η πρώτη ολοκληρωμένη και συστηματική προσέγγιση του ζητήματος της υγιεινής και ασφάλειας και ταυτόχρονα επιχειρήθηκε η εναρμόνιση του ελληνικού δικαίου με τις απαιτήσεις που είχε ήδη αρχίσει να θέτει το κοινοτικό δίκαιο.

Η κύρια νομοθεσία για την υγεία, υγιεινή και ασφάλεια στην εργασία, είναι ο Ν. 1568/85 και με βάση οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έχει εκδοθεί, σε εναρμόνιση με αυτές, μία σειρά Προεδρικών Διαταγμάτων.

Έτσι, εκτός από τις διατάξεις του νόμου αυτού με τις οποίες εισάγονται νέα κριτήρια και αρχές ως προς το σχεδιασμό των χώρων εργασίας, την κατάρτιση σχεδίου διαφυγής και διάσωσης, τη λήψη μέτρων για τη συνεχή συντήρηση των τόπων εργασίας, τη διατήρηση διαδρόμων κυκλοφορίας, τον αερισμό και εξαερισμό, τη θερμοκρασία και το φωτισμό των χώρων εργασίας, προβλέφθηκαν ρυθμιστικά πλαίσια σχετικά με την πρόληψη του επαγγελματικού κινδύνου από μηχανές, από μηχανικούς και ηλεκτρικούς κινδύνους, από φυσικούς, χημικούς και βιολογικούς παράγοντες, επιβλήθηκε η υποχρέωση στον εργοδότη να γνωρίζει τους κινδύνους τους οποίους συνεπάγονται για την υγεία των εργαζομένων παράγοντες που χρησιμοποιούνται ή δημιουργούνται στους τόπους εργασίας, αλλά και η σχετική ευθύνη των ίδιων των παρασκευαστών, εισαγωγέων και προμηθευτών για την τυχόν επικινδυνότητα των παραγόντων που παρασκευάζουν, εισάγουν, θέτουν σε κυκλοφορία ή παραχωρούν με οποιοδήποτε τρόπο για επαγγελματική χρήση.

Επίσης, επιβλήθηκε στον εργοδότη η υποχρέωση να λαμβάνει μέτρα προστασίας ώστε να αποφεύγεται ή να ελαχιστοποιείται η έκθεση των εργαζομένων σε παράγοντες, όσο είναι πρακτικά δυνατό, η υποχρέωση να υποβάλει τους εργαζομένους σε τακτικό ιατρικό έλεγχο, καθώς και να παρέχει στους εργαζομένους ειδική πληροφόρηση σχετικά με την επικινδυνότητα των παραγόντων στους οποίους εκτίθενται.

Δυστυχώς, παρά την ισχύουσα νομοθεσία που επιβάλλει ελάχιστους κανόνες για τη διασφάλιση της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία και τις δράσεις και πολιτικές των αρμόδιων φορέων, τα διάφορα μυοσκελετικά προβλήματα (προβλήματα της σπονδυλικής στήλης και αυχενικά), τα ψυχολογικά προβλήματα που οφείλονται στις συνθήκες εργασίας όπως και ένας μεγάλος εργατικών ατυχημάτων, αποτελούν μία θλιβερή πραγματικότητα της σημερινής αγοράς εργασίας.

Ελαχιστοποιώντας τους κινδύνους
Η υγεία των εργαζομένων, εκτός από τους κύριους επαγγελματικούς κινδύνους, είναι εκτεθειμένη και στην αρνητική επίδραση πολλών άλλων παραγόντων που σχετίζονται με την οργάνωση της εργασίας, τη διατροφή, το κάπνισμα, το στρες κτλ. Η συστηματική εξέταση όλων των πλευρών κάθε διεξαγόμενης εργασίας, με σκοπό να διαπιστωθεί τι θα μπορούσε να προκαλέσει ζημιές ή βλάβες, κατά πόσο θα μπορούσαν να εξαλειφθούν οι πηγές κινδύνου και αν αυτό δεν γίνεται, ποια μέτρα πρόληψης εφαρμόζονται ή πρέπει να εφαρμοστούν προκειμένου να ελεγχθούν οι κίνδυνοι, ονομάζεται εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου.

Βασικό εργαλείο στην προσπάθεια των εταιρειών να ελαχιστοποιήσουν τους κινδύνους είναι κατά πρώτο λόγο η αναγνώρισή τους. Καθοριστικό ρόλο σε αυτό καλούνται να διαδραματίσουν οι γιατροί εργασίας και οι τεχνικοί ασφαλείας. Σύμφωνα με το νόμο, όλες οι επιχειρήσεις που απασχολούν έστω και έναν εργαζόμενο, πρέπει να έχουν τεχνικό ασφαλείας ενώ γιατρό εργασίας υποχρεούνται να έχουν οι επιχειρήσεις με πάνω από 50 εργαζόμενους (ή όσες έχουν έστω και έναν εργαζόμενο εφόσον οι εργασίες τους είναι σχετικές με μόλυβδο, αμίαντο, βιολογικούς παράγοντες).

Ο εργοδότης μπορεί να αναθέσει τα καθήκοντα του τεχνικού ασφαλείας σε εργαζόμενο στην επιχείρηση ή σε άτομο εκτός της επιχείρησης ή να συνάψει σύμβαση με Εξωτερική Υπηρεσία Προστασίας και Πρόληψης (ΕΞΥΠΠ) ή να επιλέξει συνδυασμό αυτών των δυνατοτήτων. Οι αρμοδιότητες του τεχνικού ασφαλείας είναι κυρίως συμβουλευτικές προς τον εργοδότη και επιπλέον έχει την υποχρέωση επίβλεψης των συνθηκών εργασίας.

Και ο γιατρός εργασίας εποπτεύει το χώρο εργασίας, αναγνωρίζει τους παράγοντες κινδύνου και προτείνει τρόπους για την εξάλειψή τους και την προστασία των εργαζομένων. Ο τεχνικός ασφαλείας και ο γιατρός εργασίας υποχρεούνται να συνεργάζονται πραγματοποιώντας κοινούς ελέγχους, όπως επίσης να συνεργάζονται με τους εκπροσώπους των εργαζομένων παρέχοντάς τους κατάλληλες συμβουλές.

Εκτός από τους εργοδότες, υποχρεώσεις έχουν και οι εργαζόμενοι οι οποίοι πρέπει να τηρούν τους κανόνες υγείας και ασφάλειας και, στις περιπτώσεις που επιβάλλεται από το είδος της εργασίας, να εφαρμόζουν τις οδηγίες για τη χρήση των μέσων ατομικής προστασίας.

Επιπλέον, όπως αναφέρεται στον Ν. 1568/1985, οι εργαζόμενοι έχουν τη δυνατότητα να εκλέγουν Επιτροπές Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (ΕΥΑΕ) και να ζητούν ανά δίμηνο συνάντηση με τον εργοδότη, παρουσία του τεχνικού ασφαλείας και του γιατρού εργασίας, για να συζητούν προβλήματα σχετικά με την προάσπιση της υγείας τους και την επίλυσή τους.

Προαγωγή της Υγείας
Η Προαγωγή της Υγείας, που αποσκοπεί στην υιοθέτηση υγιών συμπεριφορών και στην αναβάθμιση του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος, έχει αποδειχθεί η πιο αποτελεσματική στρατηγική για την αντιμετώπιση των σύγχρονων αυτών απειλών.

Στη χώρα μας ιδρύθηκε το 2006 το Εθνικό Δίκτυο Προαγωγής Υγείας στους Χώρους Εργασίας (ΕΔΠΥΧΕ) υπό την αιγίδα του Ευρωπαϊκού Δικτύου για την Προαγωγή της Υγείας στους Χώρους Εργασίας (ENWHP) σε μία προσπάθεια να αποτελέσει η Προαγωγή της Υγείας στου Χώρους Εργασίας τμήμα της κοινής ευρωπαϊκής ατζέντας στα θέματα της εργασίας, της δημόσιας υγείας και της ποιότητας ζωής. Η αποστολή του ΕΔΠΥΧΕ αφορά στην προστασία και τη βελτίωση της υγείας των εργαζομένων στο εργασιακό τους περιβάλλον, σε επιχειρήσεις και οργανισμούς του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.

Το ΕΔΠΥΧΕ αναλαμβάνει να σχεδιάσει, να εφαρμόσει και να αξιολογήσει προγράμματα προαγωγής της υγείας στους χώρους εργασίας με βάση τα Μοντέλα Καλής Πρακτικής από τον ευρωπαϊκό και διεθνή χώρο και η δραστηριότητά του έγκειται σε προγράμματα παρέμβασης δευτερογενούς πρόληψης στους χώρους εργασίας, προγράμματα Αγωγής Υγείας και ομαδικά προγράμματα σε χώρους εργασίας.

Τα προγράμματα Αγωγής Υγείας συγκεκριμένα, απευθύνονται σε όλο ή τμήμα του εργατικού δυναμικού της επιχείρησης/του οργανισμού και μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμο αρωγό στην προσπάθεια βελτίωσης συμπεριφορών που αφορούν κρίσιμους τομείς όπως διατροφή, κάπνισμα, στρες και φυσική άσκηση. Τα προγράμματα διεξάγονται στο χώρο της επιχείρησης σε εβδομαδιαίες ομαδικές συμβουλευτικές συναντήσεις. Επιπλέον, πραγματοποιούνται ομαδικά προγράμματα διακοπής του καπνίσματος για εργαζόμενους και διαχείρισης του στρες.

Ακόμα, σημαντική είναι η συμβολή του Ελληνικού Ινστιτούτου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε.) στην προαγωγή της υγείας. Σκοπός του ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. είναι μεταξύ άλλων ο εντοπισμός, η καταγραφή, η επεξεργασία, η ανάλυση και έρευνα των βλαπτικών παραγόντων ή και καταστάσεων του εργασιακού περιβάλλοντος και των επιπτώσεών τους στην υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων.

Για την πραγματοποίηση των σκοπών του, το ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε., συνεργάζεται με εκπαιδευτικά ιδρύματα και επιστημονικούς φορείς, με ενώσεις εργαζομένων και εργοδοτών, διοργανώνει προγράμματα επιμόρφωσης κτλ.

Επιπλέον, στο πλαίσιο της παγκόσμιας ημέρας εορτασμού της υγείας και ασφάλειας στην εργασία, που έχει καθιερωθεί από τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας ως η 28η Απριλίου, το ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. πραγματοποιεί σε συνεργασία με άλλους φορείς εκδηλώσεις και δημιουργεί υλικό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από όλους εκείνους που ασχολούνται με την επαγγελματική υγεία και ασφάλεια.

Κρίση… Με πιάνει κρίση
Ανησυχητικές διαστάσεις, όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και διεθνώς, έχει λάβει τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο της πρόκλησης ασθενειών που σχετίζονται με το εργασιακό άγχος, την ανασφάλεια και τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην ψυχοσωματική υγεία των εργαζομένων.

Όπως μάλιστα, προέκυψε και στο πρόσφατο συνέδριο του HR PROFESSIONAL «Training & Performance Improvement Conference», το εργασιακό στρες αποτελεί τον νούμερο 1 εργασιακό κίνδυνο και τον νούμερο 1 αρνητικό παράγοντα επίδρασης στην εργασία.

Πολλές είναι οι έρευνες που συγκλίνουν σε αυτή την άποψη, όπως αυτή που πραγματοποιήθηκε από το ENWHP, με τη συμμετοχή 20 ευρωπαϊκών κρατών και η οποία αποκάλυψε ότι η οικονομική κρίση θεωρείται ιδιαίτερα επιβαρυντικός παράγοντας για την κατακόρυφη αύξηση των περιστατικών κατάθλιψης και τις τάσεις αυτοκτονίας.

Οι επιδημιολόγοι επίσης, παρατηρούν ότι η οικονομική κρίση σχετίζεται με αυξημένα ποσοστά ψυχοπαθολογίας, όπως είναι η αγχώδης διαταραχή και η κατάθλιψη αλλά και με σωματικές επιπτώσεις όπως η αύξηση των αυτοκτονιών και του εμφράγματος του μυοκαρδίου. Επιπλέον, η νοσηρότητα έχει να κάνει κυρίως με τα καρδιαγγειακά νοσήματα αλλά και με τα λεγόμενα ψυχοσωματικά, όπως η δερματίτιδα, το έλκος κτλ.

Η αύξηση των ψυχολογικών προβλημάτων δεν πρέπει να προκαλεί εντύπωση καθώς οι εργαζόμενοι καλούνται να προσαρμοστούν στις νέες εργασιακές συνθήκες, σε αυξημένο όγκο εργασίας, σε μειώσεις αποδοχών και όλα αυτά υπό το συνεχή φόβο της απόλυσης.

Μία ακόμα αποκαλυπτική έρευνα είναι αυτή που εκπόνησε η Εταιρεία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας, σύμφωνα με την οποία, το 90% των εργαζομένων σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα αισθάνονται ανασφάλεια για την εργασία τους και το 70% ανδρών και γυναικών που βρίσκονται σε παραγωγική ηλικία, βρίσκεται στα όρια της κατάθλιψης εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Η οικονομική αποσταθεροποίηση και η ανεργία, προκαλούν εκτός από άγχος και κατάθλιψη, επιθετικότητα, αϋπνία, μελαγχολία, απάθεια, μείωση της αυτοπεποίθησης και προσωπική απόσυρση που συχνά οδηγεί σε κοινωνική απομόνωση.

Η κρίση, λοιπόν φαίνεται πως έχει οδηγήσει πολλά άτομα όχι μόνο στην ανεργία αλλά και στα γραφεία επαγγελματιών ψυχικής υγείας.

Ένας από τους τρόπους με τους οποίους μπορεί μία εταιρεία να βοηθήσει τους εργαζόμενούς της είναι τα Employee Assistance Programs (EAP), οι εξειδικευμένες υπηρεσίες συμβουλευτικού χαρακτήρα που βοηθούν τους εργαζόμενους να αντιμετωπίσουν προσωπικά και εργασιακά προβλήματα, όπως το στρες και πώς να το διαχειριστούν.

Οφέλη
Είναι γεγονός ότι όταν μία εταιρεία φροντίζει για τους ανθρώπους της και την προάσπιση της υγείας και ασφάλειάς τους, επωφελείται σε πολλαπλά επίπεδα: το βελτιωμένο ηθικό των εργαζομένων αυξάνει την αποδοτικότητά τους όπως και τη δέσμευση και την αφοσίωσή τους στην εταιρεία. Επιπλέον, σημαντικό όφελος για την εταιρεία αποτελούν τα μειωμένα ατυχήματα, οι λιγότερες απουσίες όπως και ο περιορισμός των δαπανών για την αντιμετώπιση ατυχημάτων, οι μειωμένες ασφαλιστικές διεκδικήσεις και τα μειωμένα ασφάλιστρα.

Εξάλλου, τα προβλήματα υγείας και ασφάλειας στην εργασία έχουν υψηλό κόστος όχι μόνο για την εταιρεία αλλά και για τα συστήματα κοινωνικής προστασίας.
Είναι επομένως παραπάνω από κατανοητό, ότι οι εταιρείες οφείλουν να εξασφαλίζουν ευχάριστες συνθήκες εργασίας, που πληρούν τους κανόνες υγείας και ασφάλειας που ορίζονται από τη νομοθεσία και να λαμβάνουν μέριμνα για την ευεξία των ανθρώπων τους. Μέσα από αυτές τις πρακτικές, κερδίζει όχι μόνο η εταιρεία αλλά και η κοινωνία γενικότερα.

Case Study: Υγεία & Ασφάλεια στη Vodafone:Η ασφάλεια «μέσα σ’ όλα»
Στη Vodafone δεσμευόμαστε για την υγεία και την ευημερία των εργαζομένων, των συνεργατών, των πελατών μας και των κοινοτήτων που δραστηριοποιούμαστε. Από τον Ιούνιο του 1999 η εταιρεία πιστοποιείται κατά το πρότυπο OHSAS 18001, γεγονός που υποδηλώνει την προσήλωσή μας στις απαιτήσεις της συστηματικής διαχείρισης θεμάτων υγείας και ασφάλειας.

Τα τελευταία χρόνια, σκοπός μας είναι να αναπτύξουμε μία ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ που θα ενθαρρύνει όλους τους εργαζόμενους και συνεργάτες να συμπεριφέρονται υπεύθυνα για την προσωπική τους ασφάλεια αλλά και την ασφάλεια των γύρω τους.

Για να επιτευχθεί αυτό, η Vodafone, αναμένει ότι τα στελέχη της θα διοικούν παραδειγματικά, θα εντοπίζουν τους κινδύνους, θα προσδιορίζουν μέσα ελέγχου και παρακολούθησης της επίδοσης στα θέματα Υγείας & Ασφάλειας στην περιοχή που διαχειρίζονται, ενώ παράλληλα τους αξιολογεί, δίνοντας προτεραιότητα στα συγκεκριμένα θέματα (Safety First). Συμπεριλαμβάνουμε την Υγεία & Ασφάλεια στη λήψη κάθε επιχειρηματικής απόφασης.

Έχουμε συγκροτήσει την «Επιτροπή Υγείας & Ασφάλειας», με εκπροσώπους από όλα τα τμήματα της εταιρείας, υποστηρίζοντας έτσι την ενεργή συμμετοχή ολόκληρου του ανθρώπινου δυναμικού, στην προσπάθεια για αναβάθμιση των επιδόσεών μας.

Έχουμε καθιερώσει κάθε χρόνο την «Εβδομάδα Υγείας & Ασφάλειας», με τη συμμετοχή εργαζομένων και συνεργατών μας, που ασχολούνται σε έργα υψηλής επικινδυνότητας (high risk), με σκοπό την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση, την ανταλλαγή απόψεων αλλά και τη δέσμευση όλων για συνεχή βελτίωση.
Διενεργούμε «audits» στους «high risk» συνεργάτες μας και επιτόπιους ελέγχους κατά τη διάρκεια εργασιών στις εγκαταστάσεις μας, με σκοπό την ανάπτυξη μιας κοινής κουλτούρας στα θέματα ασφάλειας. Αξιολογούμε τις επιδόσεις τους και συνεργαζόμαστε στενά για τη δημιουργία προγραμμάτων βελτίωσης.

Αναγνωρίζουμε τις θετικές συμπεριφορές και επιβραβεύουμε τους συνεργάτες μας σε παγκόσμιο επίπεδο. Δρούμε προληπτικά, παρακολουθώντας τα παρ’ ολίγον ατυχήματα και προβαίνουμε άμεσα στις απαραίτητες διορθωτικές ενέργειες, ώστε να μειώσουμε την πιθανότητα ατυχήματος. Η ανάπτυξη μιας κουλτούρας ασφάλειας χρειάζεται χρόνο και την ενεργή συμμετοχή όλων. Γι’ αυτό υποστηρίζουμε ότι η ασφάλεια πρέπει να είναι μέσα σε όλες τις δραστηριότητες της εταιρείας (Safety Within).

Γιώργος Νικόπουλος, Health & Safety Manager, Vodafone

Case Study: Υγεία και Ασφάλεια στη Nestlé
Με το μότο Good Food, Good Life η Nestlé αποδεικνύει τη δέσμευσή της για να ευχαριστεί τους καταναλωτές της με προϊόντα που παράγει με υπεύθυνο τρόπο. Για τη Nestlé η ασφάλεια των εργαζομένων αποτελεί αξία και δέσμευση, όπως προκύπτει και από τις Αρχές Επιχειρηματικής Δραστηριότητάς της.

Γι’ αυτό και έχει ενσωματωθεί στις καθημερινές πρακτικές των εργαζομένων της, κάθε μέρα και παντού. Η επένδυση μιας εταιρείας σε ένα σύστημα για την Υγεία και την Ασφάλεια των εργαζομένων της αποφέρει πολλαπλά οφέλη: ικανοποίηση των εργαζομένων, αυξημένη παραγωγικότητα, υπερηφάνεια για την εργασία τους και βελτίωση της ποιότητας δουλειάς/ προσωπικής ζωής, και για την εταιρεία, αύξηση της ανταγωνιστικότητάς της με μείωση κόστους και προσέλκυση ικανών στελεχών. Φυσικά το πλέον σημαντικό είναι το χτίσιμο μίας κοινής εμπιστοσύνης μεταξύ εταιρείας και εργαζόμενου.

Η θέσπιση ενός συστήματος διαδικασιών Ασφαλείας κατά OHSAS 18001 αποτελεί ένα θεμελιώδες προαπαιτούμενο, ώστε να προσδιοριστούν τα απαραίτητα εργαλεία και οι κατάλληλες πρακτικές που θα πρέπει να εφαρμόζονται σε κάθε περίπτωση για την ασφαλή εργασία.

Με επαναλαμβανόμενα risk assessments, που διενεργούνται για όλες τις θέσεις εργασίας, εστιάζουμε στα πιο κρίσιμα σημεία.

Για παράδειγμα:
1. Η εφαρμογή ασφαλιστικών διατάξεων: Προστατευτικά σε μηχανολογικό εξοπλισμό, emergency stop, χρήση των διατάξεων lock out tag out, σύστημα no access σε ηλεκτρολογικούς πίνακες, ειδικές άδειες για εργασία σε ύψος.
2. Η συνεργασία με εξωτερικά συνεργεία: Η επιλογή των συνεργατών μας γίνεται λαμβάνοντας υπόψη και την ασφαλή συμπεριφορά τους. Πριν την έναρξη οποιοδήποτε έργου διενεργείται κατάλληλο pre job review για την ενημέρωση σε θέματα ασφαλείας και πιο συγκεκριμένα για τους κανόνες και τα απαιτούμενα εργαλεία αναλόγως της εργασίας.
3. O διαχωρισμός των κινήσεων μεταξύ πεζών και οχημάτων: με τη χάραξη προστατευμένων πεζοδρόμων αλλά και με την επικοινωνία προς τους προμηθευτές μας για τους κανονισμούς ασφαλούς φόρτωσης -εκφόρτωσης εντός των εργοστασίων ενισχύουμε την ασφάλεια των εργαζομένων. Εκτός των παραπάνω όμως, η μεγαλύτερη βαρύτητα δίνεται στη συμπεριφορά των εργαζομένων, που θα εξασφαλίσει την εφαρμογή των διαδικασιών και θα συνεισφέρει στην περαιτέρω βελτίωση του συστήματος μέσω κατάλληλου feedback από τους ίδιους τους εργαζόμενους.

Το σύστημα Behavioral Based Safety, που εφαρμόζουμε στη Nestlé, είναι μια μέθοδος ανάλυσης της συμπεριφοράς, η οποία έχει σαν στόχο την ανάπτυξη στρατηγικών για τη βελτίωση της ασφάλειας. Ενώ τα παραδοσιακά μέτρα ασφάλειας εστιάζουν σε αυτό που έχει ήδη συμβεί, το BBS χρησιμοποιεί προληπτική προσέγγιση και βασίζεται σε παρατηρήσεις της ανθρώπινης συμπεριφοράς κατά τη διάρκεια εργασίας με σκοπό τη δημιουργία διαλόγου με τον εργαζόμενο και την κατάρτιση ενός κατάλληλου action plan για τη βελτίωση της τεχνικής υποδομής και της ασφαλούς συμπεριφοράς του.

Τα ευρήματα των παρατηρήσεων αναλύονται σε καθημερινές συναντήσεις των εργαζομένων και παρακολουθούνται από τον υπεύθυνο Safety, Health & Environment. Ένα σύστημα ασφάλειας θεωρείται πετυχημένο όταν όχι μόνο εκπληρώνει τις υποσχέσεις του, αλλά διατηρεί τα αποτελέσματα αυτά στο διηνεκές, προβλέποντας ταυτόχρονα τους μηχανισμούς για συνεχή βελτίωση. Στη Nestlé εφαρμόζουμε έμπρακτα αυτή την αρχή του Continuous Excellence, που φυσικά αντανακλάται και στην ασφάλεια.

Μαρία Αννίνου, Safety Health & Environment Manager Nestlé Hellas Ice Cream

Case Study: Επαγγελματική ασφάλεια και υγεία στην Εγνατία Οδό Α.Ε.
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι εταιρείες που επιλέγουν να υιοθετήσουν ένα σύστημα για την επαγγελματική ασφάλεια και υγεία (ΕΑΥ) μπορούν να αποκομίσουν σημαντικά οφέλη διότι η επαγγελματική ασφάλεια και υγεία:
• συμβάλλει στην εικόνα μιας κοινωνικής υπεύθυνης επιχείρησης,
• προστατεύει και ενισχύει την εικόνα της εμπορικής ταυτότητας και την αξία της εμπορικής ταυτότητας,
• συμβάλλει στη μεγιστοποίηση της παραγωγικότητας των εργαζομένων,
• ενισχύει την αφοσίωση των εργαζομένων στην επιχείρηση,
• χτίζει ένα ικανότερο, υγιέστερο εργατικό δυναμικό,
• μειώνει τις δαπάνες και τις διακοπές λειτουργίας της επιχείρησης,
• δίνει στις επιχειρήσεις τη δυνατότητα να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες των πελατών τους σε επίπεδο ΕΑΥ, και
• ενθαρρύνει το εργατικό δυναμικό να παραμείνει για μεγαλύτερο διάστημα επαγγελματικά ενεργό.

Η Εγνατία Οδός Α.Ε. συνειδητοποιώντας γρήγορα τα σημαντικά οφέλη που προκύπτουν από την υιοθέτηση ενός συστήματος ΕΑΥ κατάρτισε από τα πρώτα χρόνια ίδρυσής της, σύστημα διαχείρισης ΕΑΥ που συνεχώς προσπαθεί να εξελίσσει ενσωματώνοντας την ελληνική νομοθεσία και τις καλύτερες πρακτικές πρόληψης ΕΑΥ από την εμπειρία που αποκομίζει στα έργα που εμπλέκεται.

Η λειτουργία του παραπάνω συστήματος φυσικά δεν θα ήταν εφικτή εάν δεν συνοδεύονταν από τη διακήρυξη της βούλησης αυτής από την ανώτερη διοίκηση της εταιρείας, ώστε να υιοθετούνται όλα εκείνα τα μέτρα πρόληψης που εξασφαλίζουν τους στόχους αυτής της πολιτικής.

Στο σύστημα διαχείρισης ΕΑΥ, προδιαγράφεται κάθε διοικητικό, οργανωτικό και λειτουργικό μέτρο και μέσο πρόληψης που απαιτείται να ληφθεί, σε κάθε φάση του έργου ήτοι μελέτη, κατασκευή, επίβλεψη, λειτουργία και συντήρηση.

Η επιτυχία του συστήματος, πέρα από τη μείωση των ατυχημάτων και των ασθενειών, μπορεί να εκτιμηθεί σε επίπεδο παραγωγής και αποδοτικότητας που μπορεί να προκύψει ως αποτέλεσμα:
• της ενίσχυσης των επιπέδων δραστηριοποίησης, συνεργασίας και καλής ψυχολογίας του εργατικού δυναμικού,
• πιο παραγωγικών εργαζομένων και πιο αποδοτικών μεθόδων εργασίας,
• της ελαχιστοποίησης των μη προγραμματισμένων δαπανών μέσω ενός αποτελεσματικού σχεδιασμού επιχειρηματικής συνέχειας,
• της βελτίωσης της ικανότητας πρόσληψης και παραμονής των υπαλλήλων στην εργασία τους,
• της μείωσης της πιθανότητας ποινικής ή αστικής δίωξης.

Τα στελέχη που καλούνται να υλοποιήσουν τη βούληση της εταιρείας για την πολιτική ΕΑΥ πρέπει να γνωρίζουν τις απαιτήσεις του Συστήματος Διαχείρισης ΕΥΑ και να έχουν πάντα υπ΄ όψη τους ότι έχουν ευθύνη, όχι µόνο για τη δική τους ασφάλεια αλλά και την ασφάλεια των άλλων.

Στυλιανός Σκαρβελάκης, Μηχανολόγος Μηχανικός Τμηματάρχης Υγιεινής και Ασφάλειας Εγνατία Οδός Α.Ε.

Case Study: Η υγεία και ασφάλεια στην G4S
Στον Όμιλο G4S πιστεύουμε ότι οι άνθρωποι είναι το μεγαλύτερο κεφάλαιό μας και η φροντίδα της Υγείας, της Ασφάλειας και της ευημερίας τους είναι μία από τις σημαντικές προτεραιότητές μας. Στοχεύουμε λοιπόν στη δημιουργία του ασφαλέστερου δυνατού περιβάλλοντος για αυτούς.

Η βελτίωση του επιπέδου εργασιακής Υγείας και Ασφάλειας των εργαζομένων μας είναι το μεγαλύτερο όφελός μας από την εφαρμογή ενός τέτοιου συστήματος.
Επιτυγχάνεται με την αποτελεσματική ανάλυση της επαγγελματικής επικινδυνότητας, τον καθορισμό δομημένων διαδικασιών, ρόλων και αρμοδιοτήτων, με τη συστηματική προληπτική μελέτη παρ’ ολίγον ατυχημάτων, τη διερεύνηση τυχόν ατυχημάτων και την πραγματοποίηση διορθωτικών και προληπτικών ενεργειών σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων.

Όλες οι εταιρείες του ομίλου G4S έχουν υλοποιήσει και εφαρμόζουν Σύστημα Διαχείρισης Υγείας & Ασφάλειας για το οποίο έχουν πιστοποιηθεί σύμφωνα με το πρότυπο OHSAS 18001:2007 και ΕΛΟΤ 1801:2008. Δίνουμε εξαιρετική σημασία στην εκπαίδευση στις διαδικασίες ασφάλειας, με την υλοποίηση Induction ή Refresh Training. Έχουμε εφοδιάσει όλους τους εργαζομένους μας με τα απαραίτητα Μέσα Ατομικής Προστασίας που πληρούν τις ανώτερες προδιαγραφές ασφάλειας.

Το Σύστημα Διαχείρισης Υγείας και Ασφάλειας στην εργασία είναι ωστόσο ένα δυναμικό σύστημα και σε τακτά χρονικά διαστήματα οι διαδικασίες ασφάλειας επιθεωρούνται και τροποποιούνται – βελτιώνονται ώστε να καλύπτουν τις συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις.

Ένα σύστημα για την Υγεία και την Ασφάλεια στην εργασία θεωρείται επιτυχημένο, όταν όλοι οι εργαζόμενοι αισθάνονται ότι τους αφορά και ότι και οι ίδιοι με τη συμμετοχή και τις παρατηρήσεις τους μπορούν να συμβάλουν στη διαρκή βελτίωση του συστήματος.

Όσον αφορά τον τρόπο επιλογής των συνεργατών μας, έχουμε κάνει εκτεταμένη έρευνα αγοράς και επιλέγουμε τους καλύτερους συνεργάτες, που θεωρούν ότι επιτελούν αποστολή και όχι απλά διεκπεραιωτική λειτουργία. Θεμελιώνουμε ειλικρινείς και μακροχρόνιες σχέσεις μαζί τους, σχέσεις που προάγουν την εμπιστοσύνη και την αποτελεσματικότητα για την Υγεία & Ασφάλεια στην εργασία.

Γιάνης Δούκας, Διευθυντής Ανθρώπινου Δυναμικού Ελλάδας, G4S