Σε μια κοινωνία που επιφυλάσσει για τους πολίτες της, πληθώρα υποχρεώσεων, απαιτήσεων και δεσμεύσεων, η ισορροπία ανάμεσα στην εργασιακή και την προσωπική ζωή, έχει καταστεί κυρίαρχο ζητούμενο και επιτακτική ανάγκη. Πρακτικές που στοχεύουν στην επίτευξη του Work - Life Balance, αποτελούν απαίτηση τόσο των εργαζομένων όσο και των επιχειρήσεων που συνειδητοποιούν τα άμεσα αλλά και τα μακροπρόθεσμα οφέλη που συνεπάγονται οι πολιτικές αυτές.

Το Work Life Balance αναφέρεται σε μία διαδικασία εξισορρόπησης των απαιτήσεων που συνεπάγονται η προσωπική και η εργασιακή ζωή ενός ατόμου. Το ισόποσο μοίρασμα των υποχρεώσεων δυστυχώς δεν είναι συχνά εφικτό καθώς είναι δύσκολο να μοιραστεί ακριβώς ίσα ο χρόνος που αφιερώνουμε σε κάθε έναν από αυτούς τους τομείς της ζωής μας. Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν ρεαλιστικό.

Ωστόσο, όλο και περισσότερες είναι οι εταιρείες που δείχνουν αυξανόμενο ενδιαφέρον για την επίτευξη εργασιακής και προσωπικής ισορροπίας. Μία τέτοια πολιτική εξισορρόπησης που σέβεται τους ανθρώπους της εταιρείας, τους πελάτες και τις επιχειρησιακές ανάγκες μπορεί να αποφέρει οφέλη σε όλους. Όσο μάλιστα το αίτημα για Work-Life Balance από την πλευρά των εργαζομένων, επεκτείνεται με γοργούς ρυθμούς στην εποχή μας, τόσο περισσότερο προετοιμασμένα θα πρέπει να είναι τα στελέχη του ανθρώπινου δυναμικού για να το διαχειριστούν.

Το πρώτο κύμα των προγραμμάτων αυτών αφορούσε κυρίως την υποστήριξη των εργαζόμενων μητέρων. Σήμερα τα προγράμματα Work-Life Balance είναι λιγότερο προσανατολισμένα στο φύλο και αναγνωρίζουν ότι τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες είναι επιφορτισμένοι με οικογενειακές και άλλες υποχρεώσεις.

Επιπλέον, το Work-Life Balance δεν αφορά μόνο τους ανθρώπους που επιθυμούν να περνούν περισσότερο χρόνο με τις οικογένειές τους ή έχουν την ευθύνη για τη φροντίδα άλλων ατόμων (π.χ. ηλικιωμένων συγγενών). Η εξισορρόπηση εργασιακής και προσωπικής ζωής, αφορά όλους τους ανθρώπους που επιθυμούν να διατηρούν μία ισορροπία μεταξύ της αμειβόμενης εργασίας τους και της ζωής τους εκτός εργασίας, ανεξάρτητα από το αν αυτή περιλαμβάνει τη φροντίδα των παιδιών ή/και ηλικιωμένων συγγενών, τις οικιακές εργασίες, την αναψυχή ή την αυτό-ανάπτυξη (self-development).

Σε τι αναφέρεται
Παρά την παγκόσμια απαίτηση για ισορροπία της εργασιακής με την προσωπική ζωή, δεν υπάρχει ένας γενικά αποδεκτός ορισμός της έννοιας του Work-Life Balance. Άλλωστε, για το κάθε άτομο, το ιδανικό μοίρασμα των υποχρεώσεων και η εξισορρόπηση της εργασιακής με την προσωπική του ζωή είναι μοναδικά. Σε γενικές γραμμές θα μπορούσαμε να πούμε ότι το Work-Life Balance αναφέρεται στην επίτευξη ισορροπίας μεταξύ όσων καλούμαστε να κάνουμε στην εργασία μας και στην προσωπική μας ζωή.

Όπως αναφέρεται στη διεθνή αρθρογραφία, η έννοια της εξισορρόπησης εργασίας και προσωπικής ζωής έχει χαρακτηριστικά χαμαιλέοντα. Αυτό σημαίνει ότι το ιδανικό Work-Life Balance εξαρτάται από τα πρόσωπα και τις διαφορετικές συνθήκες. Δεν υπάρχει ένα και μοναδικό που ταιριάζει σε όλους. Το καλύτερο Work-Life Balance είναι διαφορετικό για τον καθένα μας γιατί όλοι έχουμε διαφορετικές προτεραιότητες και διαφορετική ζωή.

Επιπλέον, το ιδανικό Work-Life Balance μεταβάλλεται με την πάροδο του χρόνου. Η επίτευξη σωστής ισορροπίας για κάποιον σήμερα, μπορεί να είναι διαφορετική αύριο. Για παράδειγμα η ισορροπία για κάποιον που είναι ελεύθερος αλλάζει όταν παντρεύεται ή όταν κάνει παιδιά. Επιπλέον, διαφορετικά επιδιώκει να εξισορροπήσει την εργασιακή με την προσωπική του ζωή κάποιος που ξεκινά την καριέρα του και διαφορετικά αυτός που βρίσκεται κοντά σε ηλικία συνταξιοδότησης.

Η Πάμελα Καραβά, Life/ Wellness & Executive Coach – ιδρύτρια και CEO του CLCC, (Career & Life Coaching Centre) αναφέρει σχετικά: «Δεν υπάρχει η τέλεια αρμονική ισορροπία ως μαγική συνταγή που να έχει απήχηση σε όλους. Η ισορροπία είναι διαφορετική για τον κάθε εργαζόμενο πολύ απλά επειδή έχει διαφορετικές προτεραιότητες, αξίες και τρόπο ζωής. Ο κοινός παρανομαστής των σχετικών προγραμμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο είναι δύο έννοιες με τις οποίες ταυτίζονται οι ανάγκες όλων: η ανάγκη για επίτευξη στόχων και η απόλαυση σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο.

Με κατάλληλο coaching και ενδοσκόπηση βγαίνουν οι παράγοντες που επηρεάζουν τη ζωή του καθενός στην επιφάνεια ώστε να επιτευχθεί η καλύτερη δυνατή ισορροπία ατομικά και εν τέλει μέσα στην εταιρεία». Αντίστοιχη είναι και η τοποθέτηση της Αναστασίας Μοίρα, Managing Partner της Synapses On life: «Υπάρχουν μερικές γενικές πρακτικές που μπορούν να εφαρμοστούν από όλους τους ανθρώπους.

Όμως, η συγκεκριμένη προσέγγιση που θα οδηγήσει το κάθε άτομο σε ισορροπία είναι απολύτως εξατομικευμένη και εξαρτάται όχι μόνο από χαρακτηριστικά όπως για παράδειγμα η θέση εργασίας, τα χρόνια εργασίας κτλ, αλλά και από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που συνθέτουν την προσωπικότητα και συμπεριφορά του κάθε ατόμου, τις εμπειρίες του και τις ειδικές συνθήκες που επικρατούν στο επαγγελματικό και κοινωνικό του περιβάλλον καθώς και από τα συγκεκριμένα ζητήματα που καλείται να διαχειριστεί το κάθε άτομο μέσα από αυτές».

Ταυτόχρονα, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η εργασία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ζωής ενός ανθρώπου. Πολλές είναι οι κοινωνικές πτυχές που σχετίζονται με την εργασία και κάποιοι άνθρωποι απολαμβάνουν να εργάζονται πολλές ώρες. Έτσι, φαίνεται ότι η ιδέα της αποτελεσματικής ισορροπίας μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής, συχνά θεωρείται ότι σχετίζεται περισσότερο με το να αισθανόμαστε ότι έχουμε τον «έλεγχο» σε αυτά που πρέπει να κάνουμε στην εργασία και την προσωπική μας ζωή και στο πώς μπορούμε να τα διαχειριστούμε.

Η κρίση υπονομεύει (και) το Work-Life Balance
Πάνω από δέκα εκατομμύρια άνθρωποι στη Βρετανία βλέπουν τα επίπεδα ισορροπίας μεταξύ της εργασιακής και της προσωπικής τους ζωής να επιδεινώνονται δραματικά εξαιτίας της οικονομικής ύφεσης, ένας στους πέντε εργάζεται περισσότερες ώρες καθώς φοβάται μην χάσει τη δουλειά του και 86% του εργατικού δυναμικού της Βρετανίας είναι υπέρ της υιοθέτησης επιχειρηματικών πολιτικών που θα ευνοούν την ισορροπία εργασίας και προσωπικής ζωής.

Τα παραπάνω συμπεράσματα ανέδειξε η πρόσφατη (Ιούνιος 2011) έρευνα The Balancing Act, που διενήργησε η εταιρεία OnePoll για λογαριασμό της Cornwall Development Company και στην οποία εξετάστηκαν οι απόψεις 3.000 εργαζομένων του Ηνωμένου Βασιλείου. Όπως έγινε γνωστό, ένας στους τρεις (35%) από τους 30 εκατομμύρια εργαζόμενους στη Βρετανία, περνάει περισσότερο χρόνο στην εργασία του και λιγότερο στο σπίτι από τότε που ξεκίνησε η ύφεση. Οι αυξημένες ευθύνες στη δουλειά ήταν ο πιο συχνός λόγος για αυτή την κατάσταση.

Επιπλέον, όπως υποστήριξαν οι συμμετέχοντες στην έρευνα, καλούνταν να εργαστούν περισσότερες ώρες είτε γιατί η εταιρεία είχε λιγότερο προσωπικό και ήταν στελεχωμένη ανεπαρκώς είτε γιατί φοβόντουσαν ότι θα χάσουν τη δουλειά τους. Ακόμα ως λόγος για τις περισσότερες ώρες εργασίας, αναφέρθηκε και το αυξημένο κόστος ζωής (Γράφημα 1 και 2).

Οι συμμετέχοντες στην εν λόγω έρευνα, υποστήριξαν ότι εργάζονται πέρα από το κανονικό τους ωράριο, χωρίς να πληρώνονται κατά μέσο όρο 30 μέρες το χρόνο, ενώ ως την κυριότερη αρνητική συνέπεια της κατάστασης αυτής ανέφεραν την έλλειψη χρόνου για την οικογένεια και τους φίλους. Ένας στους δέκα μάλιστα ανέφερε ότι έχει επηρεαστεί ακόμα και η σεξουαλική του ζωή.

Παρά τα συμπεράσματα αυτά, σχεδόν οι μισοί από τους ερωτηθέντες πίστευαν ότι είχαν μία καλή ισορροπία ανάμεσα στην εργασιακή και την προσωπική τους ζωή, την ώρα που το ένα τρίτο την χαρακτήρισε «ικανοποιητική» και μόλις 11% «φτωχή» ή «κακής ποιότητας».

Όσον αφορά τα δημογραφικά στοιχεία της έρευνας, από την ανάλυση προέκυψε ότι οι άνθρωποι με τις περισσότερες ευθύνες σε μία επιχείρηση αισθάνονται ότι έχουν τον έλεγχο και ότι μπορούν να εξισορροπήσουν την εργασία με την προσωπική τους ζωή, σε σχέση με το προσωπικό που αποτελεί ένα «μικρό γρανάζι μίας μεγάλης μηχανής».

Η διαπίστωση αυτή ωστόσο δεν συμπίπτει με τα στοιχεία που προέκυψαν σχετικά με τις αποδοχές: τα άτομα που βρίσκονται στα υψηλότερα μισθολογικά κλιμάκια (μισθός πάνω από £83.000) ήταν πιο πιθανό να αισθάνονται ότι έχουν κακό ή πολύ κακό Work-Life Βalance ενώ τα άτομα με αποδοχές μεταξύ
£ 41.000 και £ 62.000 ήταν πιο πιθανό να δηλώνουν ευχαριστημένοι με τα επίπεδα ισορροπίας που έχουν επιτύχει. Οι εργοδότες που αναγκάστηκαν, εξαιτίας της ύφεσης, να περικόψουν θέσεις εργασίας, θα μπορούσαν να διαπιστώσουν τώρα τον αντίκτυπο που έχουν αυτές τους οι αποφάσεις στους λιγότερο ευτυχισμένους εργαζόμενους, γεγονός που κατ’ επέκταση μειώνει και την παραγωγικότητά τους.

Όσον αφορά το κατά πόσο έχει επηρεάσει η οικονομική ύφεση τη ζήτηση από την πλευρά των εταιρειών για προγράμματα που επιτυγχάνουν την εξισορρόπηση της εργασιακής με την προσωπική ζωή, η Αν. Μοίρα υποστηρίζει: «H κρίση δεν έχει επηρεάσει δραματικά μέχρι στιγμής τη ζήτηση των προγραμμάτων αυτών, το βέβαιο είναι ότι η κρίση έχει αυξήσει την εστίαση των εταιρειών στην ανάγκη ενδυνάμωσης αυτού του τομέα καθώς οι δυσκολίες στη διαχείριση της ισορροπίας μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής εντείνονται (αύξηση άγχους, αίσθημα ανασφάλειας, αυξημένες ευθύνες, πίεση κτλ.).

Ως εκ τούτου, αναμένεται μια αύξηση της ζήτησης στο επόμενο διάστημα». Για το ίδιο θέμα τοποθετείται και η Π. Καραβά: «Πραγματικά υπάρχει αυξημένη ζήτηση από πολλές εταιρείες για προγράμματα “Work-Life Balance”. Η αντίληψη ότι η πολυπόθητη πλέον ισορροπία και η άρση της αδιαφορίας για την προσωπικότητα του κάθε εργαζόμενου που μέχρι τώρα κυριαρχούσε στους εργασιακούς χώρους είναι η μόνη λύση στην οικονομική αναδιαμόρφωση της αγοράς, οδήγησε στην αναγνώριση της νέας τάσης.

Μένει να δούμε σύντομα και άλλες αλλαγές όπως η παροχή συνεδριών life coaching ή γυμναστικής εντός της ημέρας ή αλλαγή στις διατροφικές παροχές μέσα στις εταιρείες, πρακτικές που ήδη έχουν υιοθετηθεί στο εξωτερικό ως μέσα επίτευξης της ισορροπίας».

Πώς επιτυγχάνεται;
Ασφαλώς και οι εργοδότες δεν μπορούν να ρυθμίσουν τις υποχρεώσεις που έχουν οι εργαζόμενοί τους εκτός γραφείου, μπορούν ωστόσο να τους διευκολύνουν στον τρόπο με τον οποίο μπορούν να διαχειριστούν τις ζωές στους εκτός των «εταιρικών τειχών».

Αν και όπως προαναφέρθηκε, το ιδανικό Work-Life Balance είναι διαφορετικό για το κάθε άτομο, υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορούν οι επιχειρήσεις να παρέχουν στους ανθρώπους τους ευκαιρίες για να εξισορροπήσουν την εργασιακή με την προσωπική τους ζωή, όχι μόνο χωρίς να επηρεαστεί αρνητικά η επιχειρηματική απόδοση αλλά το αντίθετο καθώς οι έρευνες αποδεικνύουν ότι τα προγράμματα Work-Life Balance βελτιώνουν την παραγωγικότητα.

Οι συμμετέχοντες στην έρευνα The Balancing Act αναφέρουν ορισμένους τρόπους και μέτρα που οι εργοδότες μπορούν να πάρουν για να βελτιώσουν την ισορροπία μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής των εργαζομένων τους. Οι ευέλικτες ώρες εργασίας ως μία πρακτική που θα μπορούσε να βελτιώσει το Work-Life Balance αναφέρθηκε από το ένα τρίτο των συμμετεχόντων (28%).

Επιπλέον, η μεγαλύτερη υποστήριξη από συναδέλφους και το βελτιωμένο εργασιακό περιβάλλον αποτελούν κάποιες ακόμα πρακτικές που, όπως υποστήριξαν οι ερωτώμενοι, θα μπορούσε να φροντίσει ο εργοδότης. Είναι γεγονός ότι οι ευέλικτες ώρες εργασίας επιτρέπουν στους εργαζόμενους να διαχειριστούν καλύτερα τη ζωή τους και να διαθέτουν το χρόνο τους με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν να ασχοληθούν και με άλλες πτυχές της ζωής τους, τους δικούς τους ανθρώπους, να αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά καταστάσεις έκτακτης ανάγκης κτλ.

Μία παρόμοια με τα ευέλικτα ωράρια εργασίας πρακτική είναι και η τηλεργασία η οποία αποδεικνύεται πολύ αποτελεσματική στην επίτευξη εργασιακής και προσωπικής ισορροπίας. Με την τηλεργασία, ο εργαζόμενος μπορεί να εργάζεται από το σπίτι του, μερικές ή και όλες τις μέρες της εβδομάδας. Δεν αποτελεί μία δυνατότητα που μπορούν να αξιοποιήσουν όλοι οι εργαζόμενοι αλλά πολλές θέσεις εργασίας γραφείου μπορούν πλέον εύκολα να διεκπεραιωθούν μέσω της τεχνολογίας. Με έναν υπολογιστή, μία σύνδεση στο internet και το τηλέφωνο πολλοί άνθρωποι μπορούν να κάνουν τη δουλειά τους από οπουδήποτε.

Κάποιες βασικές πρακτικές για την επίτευξη της ισορροπίας μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής, σύμφωνα με την Αν. Μοίρα, είναι η αποτελεσματική στοχοθεσία, η αποτελεσματική ιεράρχηση προτεραιοτήτων, η αποτελεσματική επικοινωνία με τα άτομα στο επαγγελματικό και κοινωνικό μας περιβάλλον καθώς και η αποτελεσματική διαχείριση χρόνου και άγχους.

«Όμως», όπως αναφέρει «η ισορροπία μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής επιτυγχάνεται μέσα από μια μακροχρόνια διεργασία που έχει ως επίκεντρο την αυτογνωσία (συνειδητοποίηση των αναγκών μας, των δυνατών σημείων και αδυναμιών, των δυνατοτήτων μας και των ορίων μας, του τρόπου που σκεφτόμαστε και λειτουργούμε καθώς και συνειδητοποίηση της αξίας των στόχων που θέτουμε για τη ζωή μας σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο). Ελλείψει αυτογνωσίας καμία από τις ανώτερες γενικές πρακτικές δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική στο να συμβάλλει ουσιαστικά στην ισορροπία μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής».

Ο Γιάννης Καλογεράκης, εκπαιδευτής και CEO της JMK Anthropocentric Management Training αναφέρει ορισμένες από τις πολιτικές – πρακτικές που υιοθετούν οι εταιρείες για την εξισορρόπηση της εργασιακής με την προσωπική ζωή των εργαζομένων όπως «την παροχή διευκολύνσεων προς τους εργαζομένους π.χ. σε σχέση με τα παιδιά τους (παιδικοί σταθμοί, γονικές άδειες, ειδικά επιδόματα), τους ηλικιωμένους γονείς τους κλπ, τις ασφαλιστικές παροχές, το ελαστικό ωράριο άφιξης – αναχώρησης, τη θεσμοθέτηση της Παρασκευής ως “no meetings day”, “Short Friday” (αναχώρηση 1-2 ώρες νωρίτερα) και ημέρας χαλαρού ντυσίματος, τις συνδρομές σε διάφορα προγράμματα υγείας (γυμναστήριο, εναλλακτικές θεραπείες, yoga κ.ά.), το υγιεινό φαγητό – healthy food canteen, τα εκπαιδευτικά σεμινάρια ανάπτυξης δεξιοτήτων, την παροχή δωρεάν ελέγχου της υγείας τους κτλ».

Όσον αφορά το κατά πόσο διαφοροποιούνται οι πρακτικές για το Work-Life Balance, ο Γ. Καλογεράκης υποστηρίζει: «Οι εταιρείες μπορούν να παρέχουν κάποιες ευέλικτες μορφές απασχόλησης σε σχέση με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εργαζομένου όπως ευελιξία στο ωράριο (για γονείς, άτομα που κατοικούν μακριά, part time για φοιτητές ή μητέρες κλπ), ευελιξία στη σύμβαση εργασίας (εποχιακή, ευκαιριακή, job sharing, ιδανική για σπουδαστές, άτομα που θέλουν να αποκτήσουν προϋπηρεσία πριν τα μεταπτυχιακά τους), ευελιξία στη διάρκεια εργασιακής ζωής (πρόωρη συνταξιοδότηση για μητέρες, άδειες για σπουδές ή μεγάλωμα παιδιών, άδεια λόγω μετάθεσης συντρόφου, άδεια για φροντίδα ηλικιωμένων γονιών), ευελιξία στον τόπο εργασίας (τηλε-εργασία για μητέρες, άτομα με ειδικές ανάγκες, κατοίκους περιφέρειας, άτομα που πρέπει να μετακομίσουν λόγω μετάθεσης του συντρόφου καθώς επίσης μπορεί να υπάρξει και συνδυασμός γραφείου – σπιτιού), διαχείριση εργασιακού χρόνου, ανάλογα με τα σχέδια σταδιοδρομίας (συμπιεσμένη εβδομάδα, εργασία με βάρδιες)».

Στρες και οι συνέπειές του
Οι πιεστικές συνθήκες ευθύνονται για το στρες από το οποίο υποφέρει ο σύγχρονος άνθρωπος.

Όπως προέκυψε από την πρόσφατη έρευνα του Ευρωπαϊκού Κολλεγίου Νευροψυχολογίας, το 38% των ευρωπαίων διαγιγνώσκεται με κάποια ψυχική ή νευρολογική πάθηση, όπως αϋπνία ή κατάθλιψη. Η έρευνα, έγινε σε 30 ευρωπαϊκές χώρες (τις 27 χώρες μέλη της Ε.Ε. συν την Ελβετία, την Ισλανδία και τη Νορβηγία) και σύμφωνα με τα συμπεράσματά της, οι ψυχικές παθήσεις επιβαρύνουν σημαντικά την οικονομία και την κοινωνία, καθώς οι πάσχοντες, καθίστανται, σε κάποιο στάδιο, ανίκανοι να εργαστούν ή να συνάψουν σχέσεις, ενώ οι δυσλειτουργίες αυξάνονται από το γεγονός ότι μόλις το 1/3 περίπου των πασχόντων λαμβάνει την απαραίτητη θεραπευτική αγωγή.

Είναι γεγονός ότι ζούμε σε μία ιδιαίτερα πιεστική περίοδο και ο καθένας από εμάς καλείται καθημερινά να διαχειριστεί καταστάσεις υπό συνθήκες άγχους. Ολοένα και περισσότεροι εργαζόμενοι αγωνίζονται να ισορροπήσουν ανάμεσα στις απαιτήσεις και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την εργασία τους και την προσωπική τους ζωή.

Παρόλο που οι επιστήμονες συμφωνούν ότι το άγχος σε μικρές δόσεις μπορεί να είναι ωφέλιμο και ευεργετικό, η αύξηση των επιπέδων στρες, μπορεί να επηρεάσει το ηθικό των εργαζομένων, να μειώσει την παραγωγικότητά τους και την ικανοποίηση που αισθάνονται από την εργασία τους. Η μειωμένη παραγωγικότητα σχετίζεται με ορισμένα από τα συμπτώματα του στρες όπως οι συχνές απουσίες, η αυξημένη χρήση των αναρρωτικών αδειών, η βραδύτητα κτλ.

Άλλες σοβαρές επιπτώσεις του άγχους είναι η κατάθλιψη, η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ, ναρκωτικών, τα οικονομικά και οικογενειακά προβλήματα, οι διατροφικές διαταραχές και το λεγόμενο burnout.

Οι εργαζόμενοι που βιώνουν χαμηλά επίπεδα εργασιακής και προσωπικής ισορροπίας, είναι πιο πιθανό να υποφέρουν από άγχος, υπέρταση και διαταραχές ύπνου ενώ συχνά αναφέρουν μειωμένα επίπεδα ενέργειας και γενικότερης σωματικής και ψυχολογικής υγείας. Μία τέτοια κατάσταση έχει σημαντικές επιπτώσεις στην επιχειρηματική απόδοση. Οι Health & Safety managers αναφέρουν ότι τα ετήσια κόστη που χάνονται εξαιτίας της μειωμένης παραγωγικότητας που οφείλεται στο στρες, την κατάθλιψη και το άγχος, είναι μεγάλα. Επομένως, ένα κακό Work-Life Balance του εργαζόμενου αποτελεί μία δυσμενή κατάσταση και για την εταιρεία.

Οφέλη του Work-Life Balance
Τα θέματα του Work – Life Balance βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των πολιτικών απασχόλησης που εφαρμόζουν εταιρείες σε ολόκληρη την Ευρώπη, τόσο εξαιτίας της αυξημένης ζήτησής τους από τους εργαζόμενους όσο και των ωφελειών που απορρέουν από τις πρακτικές αυτές για τις εταιρείες και τους εργαζόμενούς τους.

Όπως διαπιστώνεται, το WLB βοηθά στη βελτίωση της παραγωγικότητας και των επιχειρηματικών αποτελεσμάτων, στην αύξηση της εργασιακής δέσμευσης, της ικανοποίησης που αισθάνονται τα άτομα από την εργασία τους, της παραμονής στους στον ίδιο εργοδότη κτλ. Μάλιστα, όπως προέκυψε από την έρευνα The Balancing Act, πάνω από 80% των βρετανών εργαζομένων όλων των επιπέδων πιστεύει ότι η καλή ισορροπία μεταξύ εργασιακής και προσωπικής ζωής έχει θετική επίδραση τόσο στην παραγωγικότητα όσο και στην ικανότητα της επιχείρησης να προσελκύει και να διατηρεί ταλέντα.

Επιπλέον, όπως προκύπτει από διάφορες έρευνες, οι εργαζόμενοι που διαχειρίζονται ευέλικτα τις ώρες εργασίας τους, είναι πιο πιθανό να παραμείνουν στην επιχείρηση για τουλάχιστον ένα χρόνο ακόμα.

Οι εργοδότες που εισάγουν την ιδέα του WLB και τη διαχειρίζονται αποτελεσματικά, διαπιστώνουν ότι μπορούν να βελτιώσουν την πρόσληψη και διατήρηση των ανθρώπων τους, να αυξήσουν την αφοσίωση και τα κίνητρα, να επιτύχουν καλύτερη παραγωγικότητα και να μειώσουν τα επίπεδα του στρες.

Φυσικά, στα πλεονεκτήματα της ευελιξίας και της επίτευξης Work-Life Balance συγκαταλέγονται και οι μειωμένες απουσίες και τα ποσοστά ασθενειών, που κατ’ επέκταση βελτιώνουν την επιχειρηματική αποδοτικότητα. Ακόμα, οι επιχειρήσεις που λειτουργούν με ευέλικτες πρακτικές εργασίας, είναι συχνά καλύτερα προετοιμασμένες για να αντιμετωπίσουν τις διακυμάνσεις του οικονομικού κλίματος.

Η Π. Καραβά, αναφέρει μία σειρά από οφέλη για τις εταιρείες που διαθέτουν εργαζόμενους με ισορροπημένη εργασιακή και προσωπική ζωή: «μειωμένα επίπεδα άγχους και απουσίας από την εργασία, μείωση αναβλητικότητας, αυξημένη παραγωγικότητα, βελτιωμένη επικοινωνία σε όλο τον οργανισμό, λήψη σωστότερων αποφάσεων και άμεσης εφαρμογής τους, ανανεωμένα κίνητρα και παρώθηση άρα ενισχυμένη δέσμευση, έλεγχος και συντονισμός της προσωπικής και επαγγελματικής ζωής, καλύτερες σχέσεις με οικογένεια και φίλους, αυξημένα επίπεδα ενέργειας και υγείας».

Παρόμοια και η τοποθέτηση του Γ. Καλογεράκη, σχετικά με τα οφέλη του Work – Life Balance: «Μείωση στρες εργαζομένων με αποτέλεσμα την αύξηση των ποιοτικών και ποσοτικών τους επιδόσεων, σωστή διαχείριση και κατανομή χρόνου, αύξηση ικανοποίησης από την εργασία με τα αντίστοιχα αποτελέσματα για την απόδοση, σεβασμός, μείωση συγκρούσεων, αύξηση δημιουργικότητας και παραγωγικότητας, έλλειψη απουσιών, ικανοποίηση στην κορυφή και τη βάση της ιεραρχίας και αύξηση της δέσμευσης του προσωπικού».

Τα οφέλη, φυσικά, δεν αφορούν μόνο τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις αλλά και τους πελάτες, οι οποίοι μέσα από τη διατήρηση του προσωπικού, απολαμβάνουν καλύτερες υπηρεσίες. Παρά τα επιβεβαιωμένα οφέλη που απορρέουν από τις πρακτικές WLB, σε ολόκληρη την Ευρώπη, η υιοθέτησή τους είναι αποσπασματική και συχνά προκαλεί σύγχυση.

Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις διαφορετικές νομικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες που ισχύουν σε διάφορες χώρες καθώς επίσης και στο γεγονός ότι οι μικρότερες επιχειρήσεις (που κυριαρχούν σε όλη την Ευρώπη), συχνά αποτυγχάνουν να αναγνωρίσουν τα οφέλη αυτών των πρακτικών.

Το WLB αυξάνει την εργασιακή δέσμευση
Πολλές είναι οι έρευνες που επιβεβαιώνουν τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην παραγωγικότητα, την ανάπτυξη και τις ευέλικτες πολιτικές που επιτρέπουν στους εργαζόμενους να έχουν έναν πιο ισορροπημένο τρόπο ζωής. Περαιτέρω έρευνες από το Chartered Institute of Personnel and Development (CIPD) επιβεβαιώνουν τέτοιου είδους ευρήματα όπως επίσης και το γεγονός ότι τα άτομα που εργάζονται σε μία εταιρεία που υιοθετεί πολιτικές για το Work-life Balance, αισθάνονται περισσότερο δεσμευμένα προς αυτή και για αυτό είναι πιο πιθανό να προσπαθήσουν περισσότερο και να προσφέρουν «κάτι παραπάνω».

Η Dr Alexandra Beauregard, λέκτορας στον τομέα των Εργασιακών Σχέσεων και Οργανωσιακής Συμπεριφοράς στο London School of Economics, σχολιάζει σχετικά: «Σε δύσκολες οικονομικά περιόδους, οι οργανισμοί μπορεί να θεωρούν το Work-Life Balance ως μία πολυτέλεια χωρίς την οποία μπορούν να επιβιώσουν. Αυτή είναι μία κοντόφθαλμη προοπτική. Το να διαθέτει μία εταιρεία κινητοποιημένο και παραγωγικό ανθρώπινο δυναμικό κατά τη διάρκεια μίας οικονομικής ύφεσης, είναι πιο σημαντικό από κάθε άλλη φορά. Τα άτομα που εργάζονται για έναν οργανισμό που τους υποστηρίζει, ανταποδίδουν με αυξημένες προσπάθειες, πρωτοβουλίες και αφοσίωση. Κάνουν το παραπάνω βήμα. Εκείνοι που αισθάνονται υποτιμημένοι και καταπονημένοι, κάνουν μόνο τα απολύτως απαραίτητα για να διατηρήσουν την εργασία τους, αλλά θα “εγκαταλείψουν το πλοίο” όταν τους παρουσιαστεί μία καλύτερη ευκαιρία».

Όπως αναφέρει, οι εργαζόμενοι που είναι δυσαρεστημένοι με το Work-Life Balance τους, είναι λιγότερο κινητοποιημένοι, λιγότερο ικανοποιημένοι από την εργασία τους, έχουν περισσότερες πιθανότητες να απουσιάζουν από τη δουλειά τους και είναι πιο πιθανό να αναζητούν επαγγελματικές ευκαιρίες αλλού. Η Διευθύνουσα Σύμβουλος της Cornwall Development Company, Suzanne Bond υποστηρίζει: «Όταν η οικονομία αρχίζει να ανακάμπτει και οι εργοδότες επιδιώκουν ανάπτυξη, τα κορυφαία ταλέντα και οι κινητοποιημένοι εργαζόμενοι αποτελούν βασικό παράγοντα επιτυχίας. Η παροχή στους εργαζόμενους ενός καλού Work-Life Balance, μπορεί να αποτελέσει βασικό συστατικό επιτυχίας για πολλές επιχειρήσεις».

Φαίνεται λοιπόν, ότι το Work-Life Balance είναι ένα σημαντικό θέμα που μπορεί να βοηθήσει τους εργαζόμενους να είναι πιο χαρούμενοι, πιο υγιείς και πιο παραγωγικοί. Επομένως, φαίνεται ότι ήρθε η στιγμή οι εταιρείες να σκεφτούν τι μπορούν να κάνουν για να βοηθήσουν τους ανθρώπους τους να διαχειρίζονται καλύτερα τη ζωή τους τόσο εντός όσο και εκτός εργασίας. Δεδομένου ότι οι άνθρωποι μίας εταιρείας αποτελούν το πολυτιμότερο κεφάλαιό της, οι εταιρείες καλό είναι να φροντίζουν να διατηρούν τους ανθρώπους τους ευχαριστημένους και παραγωγικούς, βοηθώντας τους να έχουν ένα καλό Work-Life Balance.

Case Study: Το Work-Life Balance στην Infoassist
Η έννοια εξισορρόπησης της εργασιακής με την προσωπική ζωή είναι μια ανθρώπινη «ανησυχία» που μόνο πρόσφατη δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, αφού οι πρώτες ενέργειες και σκέψεις γεννήθηκαν στα μέσα του 18ου αιώνα. Οι ρίζες της εντοπίστηκαν σε συμπεριφορές και αποτελέσματα όπως το «burnout» – υπερβολικό άγχος, κατάθλιψη ή ακόμα και βίαιες συμπεριφορές, εντός ή εκτός εργασιακού χώρου, από ικανούς κατά τα άλλα υπαλλήλους.

Είναι λοιπόν αποδεδειγμένο πως η έντονη και μακρόχρονη ανισορροπία μεταξύ προσωπικής και εργασιακής ζωής επηρεάζει συλλογικά την υγεία των εργαζομένων.

Οι ρυθμοί και οι ανάγκες της εποχής θα χαρακτήριζαν ως ουτοπικές λύσεις όπως λιγότερες ώρες εργασίας, όρια στην παραγωγικότητα, αύξηση του μισθού, τεχνολογικές ευκολίες για εργασία εξ αποστάσεως κ.ά.

Ο ποιοτικός προσωπικός χρόνος, η ενασχόληση τόσο με την προσωπική/πνευματική μας ανάπτυξη όσο και με τη συλλογική μας ταυτότητα στις διαπροσωπικές σχέσεις, είναι τομείς όπου ένας εργαζόμενος μπορεί να επενδύσει με σκοπό να ανταποκριθεί στις εργασιακές απαιτήσεις – και όχι απλά να υπερεκτιμά τις ικανότητές του, να αναζήτα τη λύση στη «φυγή» ή να εμφανίζει αυτοκαταστροφική συμπεριφορά με σκέψεις όπως «θα τα δώσω όλα, δεν έχω επιλογή». Επιλογή υπάρχει!

Οι μικρές προσωπικές απολαύσεις (όπως τις ορίζει αυτές ο καθένας), ενώ βραχυπρόθεσμα μας ξεγελούν σχετικά με το αποτέλεσμα που έχουν, μακροπρόθεσμα χτίζουν μια ισχυρή ασπίδα που θα μας προστατέψει όταν θα χρειαστεί να επενδύσουμε περισσότερο χρόνο στην εργασία μας.

Η Infoassist είναι ανώνυμη εταιρεία παροχής υπηρεσιών Contact Center και εξειδικεύεται κυρίως σε τομείς τηλεπικοινωνιών και πληροφορικής. Στην Infoassist, εκτός των τεχνολογικών ευκολιών που έτσι κι αλλιώς παρέχουμε σε όσους χρειάζεται να εργαστούν περισσότερο από το αναμενόμενο (εξ αποστάσεως εργασία, ευέλικτο ωράριο), έχουμε εισάγει στη βασική εκπαίδευσή μας στοιχεία προσωπικής ανάπτυξης, τα οποία βασίζονται στον άξονα επιθυμίες-σχέσεις-στόχοι.

Η σύνθεση των group καθώς και το περιεχόμενο της εκπαίδευσης επηρεάζονται σημαντικά από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των εργαζομένων (π.χ. εργαζόμενες μητέρες, νέοι εργαζόμενοι, άτομα λίγο πριν από τη συνταξιοδότηση κ.λπ.). Ο εργαζόμενος έρχεται σε επαφή με το ουσιαστικό νόημα των ανθρώπινων επιθυμιών που ως πυρήνα τους έχουν την αίσθηση «πληρότητας». Η εκπλήρωσή τους επιτυγχάνεται μέσα από τη λειτουργικότητα των σχέσεων (εργασιακές, προσωπικές, ερωτικές, φιλικές) και την επίτευξη ρεαλιστικών και ουσιαστικών στόχων.

Η ενίσχυση της δέσμευσης, η βελτίωση της παραγωγικότητας, καθώς και οι βελτιωμένες -σε ανθρώπινο επίπεδο- ενδοεργασιακές σχέσεις είναι τα αποτελέσματα που έχουμε παρατηρήσει και τα οποία η μεσαία και ανώτερη διοίκηση υποστηρίζει ως προσανατολισμό της εταιρικής κουλτούρας, σε αυτό το τόσο ευαίσθητο θέμα που δεν θα πάψει ποτέ να απασχολεί τον εργασιακό κόσμο, αλλά και που θα αποτελεί μοναδική πρόκληση για τη βελτίωση τόσο της ανθρώπινης πλευράς, όσο και της επιχειρηματικότητας.

Αληφραγκής Παναγιώτης, HR Manager, Infoassist

Case Study: Work life balance: απλές κινήσεις κάνουν τη διαφορά
Η ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ή κοινωνικής ζωής, ο,τι και αν αυτό σημαίνει, έχει δυναμικά επανέλθει στο προσκήνιο της ζωής μας και της συζήτησης, επειδή τα επί χρόνια κεκτημένα έγιναν επί χρόνια αμφισβητούμενα και καταστρατηγημένα. Η ανοιχτή επικοινωνία, η στήριξη των πολλαπλών ρόλων στους οποίους ο άνθρωπος πλέον δεσμεύεται (οικογένεια, φίλους, κοινωνία), η δυνατότητα να μπορεί να αναπτυχτεί, και να εξελιχθεί, ο σεβασμός των εργασιακών συμφωνηθέντων όρων καθώς και η δυνατότητα της ελεύθερης επιλογής στοιχειοθετούν το Work life balance.

Επανέρχεται λοιπόν η συζήτηση για το πώς θα έχουμε ευχαριστημένους εργαζόμενους προσφέροντάς τους τη δυνατότητα να μην χάσουν την υπόλοιπη ζωή τους. Αυτό δεν είναι μόνο ωφέλιμο για τους ίδιους αλλά και για τις εταιρείες.

Στο κεντρικό υποκατάστημα – Επιθεώρηση Ι. Παπαγιάννης της Εθνικής Ασφαλιστικής αυτή η ισορροπία είναι προαπαιτούμενο για μια καλή και αποδοτική συνεργασία. Στόχος μας είναι όλοι μας οι συνεργάτες με όποια σύμβαση εργασίας και αν απασχολούνται να μπορούν να επενδύσουν στον εαυτό τους και στην εταιρεία εξίσου. Η δράση ξεκινάει από τη φιλοσοφία και τη νοοτροπία της διοίκησης για ένα περιβάλλον σύγχρονο όπου όλοι μαζί κάνουμε μια κοινή προσπάθεια σε μία δύσκολη για όλους χρονική συγκυρία. Όλοι είμαστε συνεργάτες και συνοδοιπόροι.

Με απλά και σύντομα παραδείγματα: στην εταιρεία απασχολούνται πολλές εργαζόμενες μητέρες. Έχουν όλες την ευχέρεια να διαμορφώνουν το πρόγραμμά τους έτσι ώστε να μπορούν να ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις που ακολουθούν αυτό το ρόλο. Συνεργάζονται επίσης μαζί μας πολλοί φοιτητές όλων των ακαδημαϊκών βαθμίδων (πτυχίο, μεταπτυχιακό, διδακτορικό), οι οποίοι υποστηρίζονται και πριμοδοτούνται προκειμένου να είναι συνεπείς στις σπουδές τους και στην γενικότερη ακαδημαϊκή τους πορεία.

Οι άδειες για εξεταστικές, για συνέδρια, για υποχρεωτική παρακολούθηση εργαστηρίων είναι αδιαπραγμάτευτες και αυτό γιατί πιστεύουμε ότι η επένδυση στη γνώση είναι επένδυση στο μέλλον, στην ανάπτυξη, στον άνθρωπο. Η στήριξη, καθοδήγηση και η ανοιχτή επικοινωνία, εκτός πλαισίου δουλειάς, που στηρίζεται και ξεκινάει και πάλι από τη φιλοσοφία της διοίκησης επιτρέπουν σε όλους μας να φύγουμε από την παραδοσιακή και στείρα νοοτροπία της υπαλληλικής σχέσης.

Η ισορροπία δουλειάς και ζωής έρχεται μέσα από απλές κινήσεις, απαιτεί τη δέσμευση και την υιοθέτηση μιας άλλης νοοτροπίας εργασιακής, πρώτα από όλα από τη διοίκηση και κυρίως στηρίζεται στην ανθρωπιά. Λέξεις όπως: ευαισθησία, κατανόηση, πειθαρχία και όχι καταπίεση, στήριξη και ανθρωπιά θα πρέπει να μπουν πρώτες στο τραπέζι της συζήτησης όχι με τη ρομαντική τους διάσταση αλλά με την ουσία τους. Η μετουσίωσή τους σε απλές δράσεις κάνουν σε σημαντικό βαθμό τον εργαζόμενο να αφοσιώνεται, να δεσμεύεται και ηθικά απέναντι στην επιχείρηση αλλά και να βιώνει μια ισορροπημένη ζωή και εργασία.

Εύη Μαρκάκη, PhD C., Υπεύθυνη τμήματος Ανθρώπινου Δυναμικού, Επιθεώρηση Ι. Παπαγιάννη, ΕΘΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ

Case Study: Ισορροπία μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής: Novartis Life-Work Integration Project
Πώς μπορούμε να διατηρούμε υψηλά επίπεδα δέσμευσης και παρακίνησης έτσι ώστε να ανταποκριθούμε στο σημερινό δύσκολο επιχειρηματικό περιβάλλον? Ποιες συνθήκες εργασίας ευνοούν την αποδοτικότητα και ποιες την υποσκάπτουν? Πώς η αλληλεπίδραση επαγγελματικής και προσωπικής ζωής μπορεί να έχει θετικά πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα?

…είναι μερικά μόνο από τα ερωτήματα που απασχολούν όλο και περισσότερο εταιρείες και εργαζόμενους. Έρευνες έχουν δείξει ότι η ισορροπία μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής επηρεάζει σημαντικά το επίπεδο δέσμευσης των εργαζομένων το οποίο με τη σειρά του συνδέεται με την κερδοφορία, τις πωλήσεις και την ικανοποίηση των πελατών (Towers Watson – ISR Engagement Report). Η Novartis προσεγγίζει το ζήτημα της ισορροπίας μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής αναζητώντας τρόπους με τους οποίους η προσωπική και η επαγγελματική ζωή μπορούν να συνδυάζονται και να αλληλεπιδρούν με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο.

Στο πλαίσιο αυτό ξεκίνησε ένα μακροχρόνιο πρόγραμμα βελτίωσης της αλληλεπίδρασης προσωπικής και επαγγελματική ζωής, το Life-Work Integration Project. Πρώτο στάδιο του προγράμματος ήταν μια εξειδικευμένη έρευνα μέσω ερωτηματολογίου, συνεντεύξεων και focus groups, που σκοπό είχε να διερευνήσει τις ανάγκες διαφορετικών ομάδων εργαζομένων. Η έρευνα έδειξε ότι η ευελιξία είναι καθοριστική. Έτσι καταρτίστηκε ένα πλάνο δράσης που προάγει προγράμματα ευελιξίας όπως ευέλικτη ώρα προσέλευσης, «Early Friday», τηλε-εργασία, κ.ά. Επίσης, ξεκίνησαν δράσεις προώθησης ενός υγιεινότερου τρόπου ζωής με έμφαση στη διατροφή και την άσκηση.

Τέλος, η υπευθυνότητα των διευθυντών αλλά και όλων των εργαζομένων τονίστηκε μέσα από τη δέσμευση όλων να συμπεριλαμβάνουν δράσεις που έχουν να κάνουν με τη βελτίωση της αλληλεπίδρασης προσωπικής και επαγγελματικής ζωής στους ετήσιους επιχειρησιακούς τους στόχους.

Αναγνωρίζουμε όλοι μας ότι ένα τόσο σημαντικό και πολύπλοκο θέμα, δεν μπορεί να έχει απλές και άμεσες λύσεις. Το Life-Work Integration Project αποτελεί το πρώτο βήμα μιας μακροχρόνιας προσπάθειας. Γιατί πολύ σημαντικό είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι ο χρόνος και η ενέργειά μας είναι πόροι πολύτιμοι και είναι προς όφελος όλων μας να τους διαχειριζόμαστε με προσοχή και σοφία.

Τάνια Ρογκάκου, HR Business Partner, Novartis (Hellas) S.A.C.I.