Στις μέρες μας τα στελέχη έχουν λόγους να νιώθουν υπό πίεση. Αναμένεται από αυτά να επεξεργάζονται περισσότερες πληροφορίες γρηγορότερα, αντιμετωπίζουν ένα κόσμο συνεχών αλλαγών, όπου δεν ισχύουν πλέον οι παλιοί κανόνες και η θεμελίωση της εμπιστοσύνης έχει γίνει πιο σημαντική και σύνθετη λόγω της παγκοσμιοποίησης. Εν μέσω αυτών των αλλαγών, η καλή ηγεσία μιας επιχείρησης φαντάζει πιο δύσκολη από ποτέ.

O χώρος της νευροεπιστήμης όσον αφορά την αρμονική έναντι της δυσαρμονικής ηγεσίας έχει να μας διδάξει πολλά. Δύο χρόνια πριν, στην κλινική του Cleveland, ο Δρ. Βογιατζής με τους Δρ. Phillips, Stoller και Lowe έκαναν μια έρευνα στο πλαίσιο του διδακτορικού προγράμματος του Πανεπιστημίου Case Western Reserve πάνω στα στελέχη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Leadership Quarterly και αφορά στη νευρική δραστηριότητα άλλων ακολούθων στην ανταπόκρισή τους σε αρμονικούς έναντι δυσαρμονικών ηγετών στις ζωές τους. Οι ερευνητές πήραν συνέντευξη από στελέχη με μέσο όρο ηλικίας τα 49 έτη για τις στιγμές στις ζωές τους με αρμονικούς και με δυσαρμονικούς ηγέτες.

Απέσπασαν από τις συνεντεύξεις έξι συγκεκριμένα επεισόδια, έξι στιγμές που καθένας απ’ αυτούς είχε έναν αρμονικό ηγέτη και έξι στιγμές που είχαν έναν δυσαρμονικό ηγέτη. Μερικές εβδομάδες μετά επέστρεψαν και πραγματοποίησαν μια Λειτουργική Απεικόνιση Μαγνητικού Συντονισμού, όπου επανέλαβαν αυτές τις συγκεκριμένες στιγμές και ζήτησαν από τα στελέχη να αντιδράσουν σύμφωνα με τον τρόπο που θυμούνταν τον ηγέτη τους, το ύφος του, την αποτελεσματικότητά του και την επίδραση που είχε πάνω τους. Όταν συγκέντρωσαν όλα τα στοιχεία, οι ερευνητές ανακάλυψαν πολύ σημαντικές διαφορές που τους βοήθησαν να καταλάβουν όχι μόνο τα συναισθήματα που δημιουργούν οι αρμονικοί ηγέτες έναντι των δυσαρμονικών ηγετών, αλλά επίσης τι συμβαίνει στον εγκέφαλο ενός στελέχους.

Συνεπώς ανακάλυψαν ότι η συναισθηματική νοημοσύνη κάνει τη διαφορά και τα συναισθήματα παίζουν σημαντικό ρόλο στην ηγεσία. Με τη Μαγνητική Τομογραφία ανακάλυψαν ότι ενεργοποιήθηκαν περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με θετικά συναισθήματα ως αντίδραση στους αρμονικούς ηγέτες, ενώ ενεργοποιήθηκαν περιοχές αρνητικών συναισθημάτων ως αντίδραση στους δυσαρμονικούς ηγέτες. Τα συναισθήματα, θετικά και αρνητικά, είναι μεταδοτικά. Επίσης, ανακάλυψαν ότι παρά το ότι υπάρχει ένας μύθος ότι οι σπουδαίοι ηγέτες είναι σκληροί και μπορούν να αντέχουν τη συνεχή πίεση, η πραγματικότητα είναι ότι κανείς δεν μπορεί να αντέξει τη συνεχή θυσία και όλοι χρειαζόμαστε ανανέωση. Η συντονισμένη ηγεσία είναι κοινή λογική αλλά όχι κοινή πρακτική. Αν κάποιος δεν είναι συναισθηματικά νοήμων και επιμελής, δεν καταλαβαίνει πώς τα συναισθήματά του επιδρούν στους άλλους, ούτε μπορεί να αλλάξει συνειδητά την επίδραση που έχει στους άλλους.

  • Οι ικανότητες συναισθηματικής νοημοσύνης είναι οι ικανότητες που διευκολύνουν τον ηγέτη να έχει αίσθηση των συναισθημάτων του και να τα διαχειρίζεται.
  • Οι ικανότητες κοινωνικής νοημοσύνης είναι οι ικανότητες που διευκολύνουν τον ηγέτη να είναι ευαίσθητος στα συναισθήματα των άλλων και να διαχειρίζεται τις σχέσεις του με αυτούς.
  • Οι ικανότητες γνωστικής νοημοσύνης είναι οι ικανότητες που διευκολύνουν τον ηγέτη να σκέφτεται για την κοσμοθεωρία του, δηλαδή πώς αντιλαμβάνεται τα γεγονότα γύρω από αυτόν.

Οι ικανότητες συναισθηματικής νοημοσύνης που συνδέονται με την εξαιρετική ηγεσία (Goleman, Boyatzis & McKee, 2002) είναι η Προσωπική ικανότητα η οποία περιλαμβάνει:

1. Το σύμπλεγμα της αυτεπίγνωσης (Συναισθηματική αυτογνωσία, Ακριβής αυτό-αξιολόγηση, Αυτοπεποίθηση),
2. το σύμπλεγμα της αυτοδιαχείρισης (Προσαρμοστικότητα, Συναισθηματικός αυτοέλεγχος, Πρωτοβουλία, Προσανατολισμός επιτεύγματος, Αξιοπιστία και Αισιοδοξία).

Με την εξαιρετική ηγεσία, επιπρόσθετα, συνδέεται η Κοινωνική ικανότητα η οποία περιλαμβάνει:

  • Το σύμπλεγμα της κοινωνικής επίγνωσης (Ενσυναίσθηση, Προσανατολισμός στην υπηρεσία, Οργανωτική επίγνωση) και
  • το σύμπλεγμα της διαχείρισης σχέσεων (Εμψυχωτική ηγεσία, Ανάπτυξη των άλλων, Αλλαγή του καταλύτη, Διαχείριση συγκρούσεων, Επιρροή, Ομαδική δουλειά).

Όλες οι παραπάνω ικανότητες αφετηρίας είναι αυτές που διαφοροποιούν τη μέση επίδοση από την κακή επίδοση. Επομένως, όλες οι παραπάνω οδηγούν στην εξαιρετική και αποτελεσματική επίδοση και τη διαφοροποιούν από τη μέση επίδοση. Όλοι ξέρουμε λαμπρούς, επιτυχημένους ηγέτες που αποσυντονίζονται όταν αντιμετωπίζουν μια παρατεταμένη περίοδο πίεσης και γίνονται ευερέθιστοι, δυσάρεστοι και αφανείς. Όταν ο εγκέφαλος βρίσκεται υπό άγχος όχι μόνο κλείνει και χαμηλώνει η ικανότητά μας να λειτουργήσουμε, επίσης χάνει την ικανότητα εκμάθησης. Ως αποτέλεσμα αυτής της δραστηριότητας αρχίζουμε να αισθανόμαστε πιο ανυπόμονοι, νευρικοί, αγχωμένοι, ή ακόμα και με κατάθλιψη.

Σε αυτή την κατάσταση ανησυχίας έχουμε μια αυξημένη τάση να νιώθουμε ότι χάνουμε τον έλεγχο και αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα που λένε ή κάνουν τα άτομα ως απειλητικά και αρνητικά. Η έρευνα λέει ότι αργά ή γρήγορα, όταν παγιδευόμαστε στο Σύνδρομο Θυσίας, οι περισσότεροι από μας θα εξαντληθούν ή θα εξαγριωθούν και θα αρχίσουμε να δημιουργούμε παραφωνίες. Μελέτες δείχνουν ότι όταν οι άνθρωποι δουλεύουν με ασυντόνιστους ηγέτες, αυξάνεται η πίεση του αίματος, είναι εμφανείς άλλες σωματικές και ψυχολογικές επιδράσεις και οι άνθρωποι «κατεβάζουν τους διακόπτες».

Το ΑΝΤΙΔΟΤΟ του άγχους στην ηγεσία είναι η ΑΝΑΝΕΩΣΗ. Οι ηγέτες στην ανωτέρω κατάσταση χρειάζονται ανανέωση για να συγκρατηθούν. Τα αποτελέσματα του χρόνιου άγχους εξουσίας δεν επιτρέπουν στο μυαλό, το σώμα ή την καρδιά να ευημερήσουν και ως συνέπεια, ακόμα και το πνεύμα μπορεί να φθίνει. Όταν αφοσιωνόμαστε στην προσωπική ανανέωση, είμαστε περισσότερο εξοπλισμένοι να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις και τις θυσίες που συνεπάγεται η ηγεσία.

Η ανανέωση ενεργοποιείται από το Παρασυμπαθητικό Νευρικό Σύστημα και έχει ως αποτέλεσμα τη νευρική αναδόμηση του σώματός μας με την πιθανή ανάπτυξη ενός νέου νευρικού ιστού (νευρογένεση), που αφοσιώνεται στο ανοσοποιητικό μας σύστημα και γινόμαστε πιο ανοιχτοί σε νέες ιδέες, συναισθήματα, άλλους ανθρώπους και νέες πιθανότητες, την εκμάθηση, την προσαρμογή και την αλλαγή. Έπειτα νιώθουμε ενθουσιασμένοι, χαρούμενοι, αισιόδοξοι, θετικοί ή ευχάριστοι, εμπειρία την οποία η πρόσφατη ψυχολογική έρευνα ορίζει ως μια «αίσθηση ευημερίας». Μόλις μπει ένα άτομο σε αυτή τη συναισθηματική κατάσταση, είναι πιο πιθανό να αντιλαμβάνεται τα γεγονότα ως θετικά αντί για αρνητικά ή απειλητικά, ενισχύοντας περισσότερο τη συνθήκη που καλούμε ανανέωση.

Για να επιστρέψουμε στον συντονισμό και να τον αντιπαραθέσουμε με το Σύνδρομο Θυσίας, χρειάζεται να ανανεώσουμε τον τρόπο ζωής. Αυτό απαιτεί συνειδητή δράση και για τους περισσότερους ανθρώπους ηθελημένη αλλαγή. Αυτή η έρευνα υποστηρίζει ότι υπάρχουν στην πραγματικότητα συγκεκριμένοι τρόποι επίτευξης του συντονισμού. Είναι οι ίδιοι τρόποι για να διακοπεί το Σύνδρομο Θυσίας, και να ξεκινήσει η Ανανέωση. Πιο συγκεκριμένα, ο συντονισμός και η ανανέωση περιλαμβάνουν τρία βιώματα: Επιμέλεια, Ελπίδα και Ενσυναίσθηση (Mindfulness, Hope, Compassion), που μπορούμε να καλλιεργήσουμε με την εξάσκηση ως τρόπο ζωής.