Ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας προειδοποιεί για τις επιπτώσεις της πανδημίας στην ψυχική υγεία. Ποια σημάδια υποδηλώνουν ότι η εύλογη ανησυχία λόγω της κρίσης έχει υπερβεί το όριο και πως μπορούμε να βοηθήσουμε τον εαυτό μας, ή κάποιο μέλος της ομάδας μας, να τη διαχειριστεί;

Καθώς η πανδημία του Covid-19 βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη μετρώντας εκατοντάδες χιλιάδες θύματα, αρχίζουν σταδιακά να έρχονται στο προσκήνιο και οι επιπτώσεις της στον τομέα της ψυχικής υγείας. Όπως σε κάθε περίπτωση ενός τραυματικού γεγονότος μεγάλης κλίμακας, φαίνεται να επακολουθεί μία σημαντική κρίση ψυχικής υγείας. «Η απομόνωση, ο φόβος, η αβεβαιότητα, η οικονομική αναστάτωση, όλα αυτά προκαλούν, ή ενδέχεται να προκαλέσουν, ψυχολογική αναστάτωση» προειδοποιεί η Ντέμπορα Κέστελ, διευθύντρια του τμήματος ψυχικής υγείας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

Διεθνείς έρευνες και δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι τα παιδιά παρουσιάζουν άγχος, ενώ σε πολλές χώρες έχουν καταγραφεί αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης και στρες. Η ενδοοικογενειακή βία παρουσιάζει άνοδο. Πολλοί άνθρωποι βιώνουν στρες από την κοινωνική απομόνωση, φοβούνται ότι θα μολυνθούν από τον ιό εκείνοι ή οι αγαπημένοι τους ή αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες επειδή έχουν χάσει ή κινδυνεύουν να χάσουν την εργασία τους. Οι εργαζόμενοι στον τομέα της Υγείας είναι εκείνοι που πλήττονται περισσότερο και που παρουσιάζουν αυξημένες ανάγκες για ψυχολογική υποστήριξη.

Η πανδημία δεν θα κρατήσει για πάντα. Κάποια στιγμή θα βρεθεί το εμβόλιο για τον ιό και οι επιπτώσεις της ασθένειας στη σωματική υγεία θα τεθούν σε έλεγχο. Οι συνέπειές της, όμως, στην ψυχική υγεία, όπως έχει αποδειχθεί στο παρελθόν από αντίστοιχες πανδημίες, είναι πιο μακροπρόθεσμες. Για αυτό, είναι σημαντικό να μην υπάρξει καθυστέρηση στον εντοπισμό και στην αντιμετώπισή τους.

Αρκετές επιχειρήσεις διεθνώς προσπαθούν να βοηθήσουν τους εργαζομένους τους να διαχειριστούν το αυξημένο άγχος μέσα από employee assistance programs, με τηλεσυνεδρίες με εξειδικευμένους θεραπευτές. Πώς μπορούμε, όμως, να διαγνώσουμε, για τον εαυτό μας, τους συναδέλφους ή τον προϊστάμενό μας, αν το άγχος έχει ξεφύγει από τον έλεγχο και, πλέον, προκαλεί ανησυχία;

Στο πρόσφατο άρθρο «When Anxiety becomes Unbearable» του Harvard Business Review, στο πλαίσιο εκτεταμένου αφιερώματος στο άγχος που προκαλεί η πανδημία του Covid 19 στους εργαζομένους, η κλινική ψυχολόγος και συγγραφέας του βιβλίου «How to Be Yourself: Quiet Your Inner Critic and Rise Above Social Anxiety» Dr. Ellen Hendriksen, εξηγεί ποια είναι τα προειδοποιητικά σημάδια για να αναγνωρίσουμε αν το άγχος έχει ξεπεράσει τα φυσιολογικά όρια καθώς και πώς μπορούν οι μάνατζερ και οι επιχειρήσεις να βοηθήσουν τους εργαζόμενους να το διαχειριστούν με συμπόνοια και κατανόηση.

ΤΑ ΣΗΜΑΔΙΑ ΠΟΥ ΥΠΟΔΗΛΩΝΟΥΝ ΤΟ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟ ΑΓΧΟΣ
Γενικότερα, θεωρούμε ότι το άγχος είναι ανησυχητικό όταν υπερβαίνει το όριο της απλής δυσφορίας και μας εμποδίζει να ζήσουμε φυσιολογικά. Σε κανονικές συνθήκες, οι περισσότεροι άνθρωποι βρίσκουν τρόπους για να διαχειριστούν το άγχος τους όπως η άσκηση, ο διαλογισμός, το χιούμορ και η θετική οπτική απέναντι στα πράγματα. Όταν καμία από τις συνήθεις πρακτικές, που ως τώρα λειτουργούσαν, δεν μπορεί να το κρατήσει εντός ελέγχου, το στρες αρχίζει να επηρεάζει δραστικά την ποιότητα της ζωής μας, προκαλώντας διαταραχές ύπνου, έλλειψη συγκέντρωσης – με αποτέλεσμα να μειώνεται η παραγωγικότητα και η εργασιακή μας απόδοση-, εμμονικές σκέψεις και διαρκή ανησυχία, που δεν μας επιτρέπουν να είμαστε πραγματικά παρόντες όταν βρισκόμαστε με την οικογένεια ή το σύντροφό μας.

Σε περίπτωση που είμαστε σε θέση να διαχειριστούμε την ανησυχία μας εν μέσω κρίσης, πώς μπορούμε να διαπιστώσουμε αν κάποιο μέλος της ομάδας μας υποφέρει από ανεξέλεγκτο άγχος; Δυστυχώς, το άγχος βιώνεται εσωτερικά, συνεπώς δεν είναι πάντα εύκολο να εντοπιστεί. Ωστόσο, υπάρχουν σημάδια όπως η υπέρμετρη ανησυχία και ευερεθιστότητα, η έλλειψη προσοχής ή η αδυναμία συγκέντρωσης, η υπερκινητικότητα και η νευρικότητα, η στενόμυαλη επικέντρωση σε μία οπτική και η αδυναμία να ακούσει διαφορετικές απόψεις.

Επιπλέον, το παθολογικό άγχος συχνά οδηγεί σε παντελή έλλειψη ελέγχου ή, αντίστοιχα, σε υπέρμετρο έλεγχο. Στην πρώτη περίπτωση, το άτομο λειτουργεί εντελώς παρορμητικά χωρίς σκέψη ή απελπίζεται και αφήνεται παθητικά στην τύχη του. Στη δεύτερη περίπτωση, κάνει micromanagement στους συνεργάτες του, είναι άκαμπτο, βρίσκεται σε μόνιμη επαγρύπνηση για δυνητικούς κινδύνους, αντιστέκεται σε κάθε νέα προσέγγιση και αρνείται να προσαρμοστεί. Σε συνθήκες υψηλής πίεσης, αυτή η τυπολογία ανθρώπων ρίχνεται στη δουλειά ή σε οποιονδήποτε άλλο τομέα αισθάνεται ότι μπορεί να ελέγξει. Να σημειώσουμε ότι η ανάγκη υπερβολικού ελέγχου δεν αποτελεί αναγκαστικά αγχώδη διαταραχή που χρήζει βοήθειας, παρά μόνο αν διαταράσσει τη ζωή του ατόμου ή του περιβάλλοντός του. Η επικέντρωση στην εργασία είναι μία υγιής συμπεριφορά για να ξεφύγει το μυαλό από την κρίση, αρκεί να μην αποτελεί τον μοναδικό τομέα εστίασης εις βάρος της υγείας ή της σχέσης του με τους άλλους.

DO’S & DON’T’S: ΠΩΣ ΘΑ ΒΟΗΘΗΣΕΤΕ ΕΝΑΝ ΣΥΝΑΔΕΛΦΟ ΜΕ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟ ΑΓΧΟΣ

  • Μην προτείνετε εύκολες λύσεις. Όσο καλοπροαίρετες και αν είναι οι συμβουλές από την προσωπική σας εμπειρία διαχείρισης άγχους, μην βιαστείτε να τις προσφέρετε, ιδίως αν δεν έχουν ζητηθεί. Σύμφωνα με την Dr. Hendriksen, δημιουργούν μία δυναμική ειδήμονα/άμαθου που δυναμιτίζει την ισοτιμία στη σχέση.
  • Δείξτε κατανόηση- μην ακυρώνετε τις ανησυχίες του. Οι παραινέσεις ότι δεν συντρέχει λόγος ανησυχίας ή ότι το στρες που βιώνει είναι υπερβολικό λειτουργούν ακυρωτικά. Είναι απόλυτα θεμιτό κάποιος να αγχώνεται στις παρούσες συνθήκες και αυτό που χρειάζεται πρωτίστως είναι η ενσυναίσθηση και η νομιμοποίηση των συναισθημάτων του. Επιπλέον, συχνά δεν έχουμε την πλήρη εικόνα για να κρίνουμε αν το άγχος του είναι αδικαιολόγητο. Για κάποιους ανθρώπους, οι επιπτώσεις της πανδημίας είναι πιο δυσμενείς, αφού μπορεί κάποιο οικείο τους πρόσωπο να ασθενεί, να ανήκουν οι ίδιοι στις ευπαθείς ομάδες ή να έχουν υποστεί σημαντική μείωση του οικογενειακού εισοδήματος επειδή ο σύντροφός τους έχασε τη δουλειά του.
  • Βοηθήστε τον να σχεδιάσει ένα πλάνο δράσης. Πολλές φορές οι ανησυχίες μας εκφράζονται με υποθετικά σενάρια: «τι θα γίνει αν…» (π.χ. τι θα γίνει αν αρρωστήσουν οι γονείς μου;). Παρόλο που οι ερωτήσεις αυτές είναι ρητορικές, ίσως έχει αξία να τον βοηθήσετε να τις απαντήσει. Το άγχος τροφοδοτείται από την αβεβαιότητα. Ο σχεδιασμός ενός πλάνου δράσης δημιουργεί βεβαιότητα, μειώνοντας έτσι το άγχος. Μπορείτε, λοιπόν, να υποστηρίξετε τον συνάδελφό σας να σκεφτεί πώς θα διαχειριζόταν στην πράξη αυτό το υποθετικό σενάριο που τον τρομάζει, χωρίς να δώσετε συμβουλές για το τι θα κάνατε εσείς ή το τι δούλεψε σε έναν γνωστό σας.

ΟΤΑΝ ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΗΝ ΑΠΟΔΟΣΗ
Πώς πρέπει να διαχειριστούν οι μάνατζερ τη μειωμένη απόδοση ενός προηγουμένως παραγωγικού εργαζομένου, λόγω του διαρκούς άγχους που βιώνει; Σύμφωνα με την Dr. Hendriksen, παρά τις ιδιαίτερες συνθήκες της κρίσης, οι προϊστάμενοι δεν επιτρέπεται να θέσουν προσωπικές ερωτήσεις για τα ιατρικά δεδομένα του εργαζομένου. Μπορούν, όμως, να αναφερθούν σε συγκεκριμένες συμπεριφορές. Αν, για παράδειγμα, ο εργαζόμενος χάνει κατ’ εξακολούθηση τις προθεσμίες ή καθυστερεί τα έργα που έχει αναλάβει, τότε μπορούν, βασισμένοι σε αυτή τη συμπεριφορά, να ανοίξουν τη συζήτηση με κατανόηση και ανθρωπιά. Αφού επισημάνουν ότι αντιλαμβάνονται πλήρως πως η τρέχουσα συγκυρία είναι δύσκολη για όλους, μπορούν να διερευνήσουν γιατί συμβαίνει αυτό και, κυρίως, πώς μπορούν να βοηθήσουν τον εργαζόμενο, ως αναπόσπαστο κομμάτι της ομάδας, να επανέλθει στην κανονικότητα. Αν η επιχείρηση διαθέτει benefits για την ψυχολογική υποστήριξη των εργαζομένων, όπως employee assistance programs, τα οποία μπορούν να γίνουν και online, είναι η κατάλληλη ευκαιρία για να τα αξιοποιήσει.

Πηγές:
1. “When Anxiety Becomes Unbearable”, Gretchen Gavett, Harvard Business Review, 11 Μαΐου 2020
2. “Anxiety as a Public Health Issue”, Sandro Galea, Harvard Business Review, 11 Μαΐου 2020
3. “Covid-19: Ο ΟΗΕ προειδοποιεί για παγκοσμίων διαστάσεων κρίση ψυχικής υγείας”,
www.naftemporiki.gr, 14 Μαΐου 2020